________________
ચોથું ઉપ્રાંગસૂત્ર-પન્નવણું સૂત્ર ] [ ર૭૭ કુલ ૧૬ પ્રકૃતિ, અને (૨) નકષાય ચારિત્ર મેહનીયની હાસ્ય, રતિ, અરતિ, ભય, શેક, દુર્ગછા, સ્ત્રીવેદ, પુરૂષદ ને નપુંસક વેદ મળી ૯ પ્રકૃતિ, કુલ ૨૫ પ્રકૃતિ આમ મેહનીય કર્મની ૩ + ૨૫ મળી કુલ ૨૮ પ્રકૃતિ છે.
છ પ્રકારે બંધાય તે તીવ્ર ક્રોધ, તીવ્ર માન, તીવ્ર માયા તીવ્ર લેભ, તીવ્ર દર્શન મેહનીય ને તીવ્ર ચારિત્ર મેહનીય કરવાથી અને પાંચ પ્રકારે ભેગવાય તે સમ્યફવ મેહનીય, મિથ્યાત્વ મેહનીય, મિશ્ર મેહનીય, કષાયચારિત્ર મેહનીય ને નોકષાય ચારિત્ર મેહનીયને ઉદય થાય.
સ્થિતિ જ. અંતમુહૂર્તની, ઉ. ૭૦ ક્રોડાકોડી સાગરોપમ._
ગતિ -આયુષ્યને બંધ જે અનંતાનુબંધી કષાયમાં પડે તે નરકની, અપ્રત્યાખ્યાની માં પડે તે તિર્યંચની, પ્રત્યાખ્યાનીમાં પડે તો મનુષ્યની ને સંજવલનમાં પડે તે દેવની થાય.
(૫) આયુષ્ય કર્મની ૪ પ્રકૃતિ તે નાટકનું આયુષ્ય, તિર્યંચનું આયું, મનુષ્યનું આયું, અને દેવનું આયુષ્ય.
આયુષ્ય કર્મ ૧૬ પ્રકારે બંધાય તે (૧) નારકીનું આયુષ્ય ચાર કારણે. મહા આરંભ, મહાપરિગ્રહ, માંસાહાર ને પંચેનિદ્રય વધ કરવાથી બંધાય, (૨) તિર્યંચનું ૪ કારણે માયાસહિત જુઠું (અલિક) બેલવાથી, ગાઢા માયા અલિક, જહું બેલવાથી, ને બેટા તેલ માપ રાખવાથી બંધાય, (૩) મનુષ્યનું ૪ કારણે ભદ્ર પ્રકૃતિથી, વિનયપ્રકૃતિથી. શુભ અધ્યવસાયથી ને અમત્સર અર્થાત્ દ્વેષ ન કરવાથી બંધાય અને (૪) દેવનું આયું. ૪ કારણે–સરાગ સંયમથી, સંયમસંયમથી, બાળતા ને અકામ નિર્જરાથી બંધાય.