________________ ધમડી ઘુલ. 163 છેજે આપની પાસે હું રજુ કરું, તે દરમ્યાન આપને મારે થોડીક વાત કરવાની છે. આપ આપને ગમે તેવા મહાન અને સર્વોપરી રાજાધિરાજ માનતા હશે, પરંતુ ખરું કહું તે આપની મહત્તા અને આપનું સર્વોપરીત્વ અમારા પ્રબળ પ્રતાપી રાજા આગળ કશા કામનાં નથી. આપ શૈધાધિપતિની સત્તા, તેનું સૈન્ય તેની સંપત્તિ અને તેનાં બાહુબળને જાણતા નથી કારણકે જો આપ તેથી જાણતા હોત, તો આપ ભટ્ટને ગેધા મોકલવાનું અને અમારા મહિપતિને શરણે આવવાને સંદેશ કહેવરાવવાનું સાહસ કદિ પણ કરતા નહિ. અમારા પ્રબળ રાજાએ આપના સંદેશાને તિરસ્કારી કહી છે અને આપને ભેટ તરીકે કાજળ, કાંચળી અને શાટિકા (માડી) એ ત્રણ વસ્તુઓ મોકલી છે કે જે ઉપરથી ગધ્રાના રાજાએ આપને શો સંદેશો મોકલાવ્યો છે, તે જાણી શકશે. આપ અને આપના વણિક પ્રધાને ચતુર છે એટલે આ ભેટ અર્થ સમજી ગયા હશે, એમ માનીને હું હવે વધારે બોલવાનું ઉચિત માનતો નથી.” શુરદેવ બાલતો બંધ થયો કે તુરતજ તેજપાલ ગુસ્સાથી લાલચોળ આંખો કરીને ઉભો થયો અને ભટ્ટને ઉશી કાંઈ બોલવા જતો હતો; પરંતુ વિરધવલે તેને અટકાવ્યો અને શુરદેવને કહ્યું. “ભટ્ટ ! તારા રાજાએ ભેટ તો વિચાર કરીનેજ મોકલાવી છે. નિર્દોષ મુસાફરોને લૂંટનાર અને અબળા સ્ત્રીઓનું હરણ કરી જનાર તારા ચોર અને લૂંટારા રાજાને આવીજ ભેટ મોકલવાનું સુજે તે તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય પામવાનું નથી.” રાજ બોલી રહ્યો કે તુરતજ વસ્તુપાલે કહ્યું. “શુરદેવ ! તારા રાજાએ ભેટ તે જ કરી છે, પરંતુ તે ભૂલી ગયો જણાય છે કે આવી ભટો અને વૃથા શબ્દોથી કાંઈ એક બીજાનાં બાહુબળની પરીક્ષા થતી નથી. બાહુબળની પરીક્ષા માટે તે યુદ્ધ અને રણભૂમીજ છે; પરંતુ તારા દુરાચારી અને અન્યાયી રાજાને આવીજ ભેટ મોકલવાનું સુજે-યુદ્ધનું કહેણ મોકલવાનું સુજે નહિ; કારણકે પરસ્ત્રીનાં સતીત્વનું ખંડન કરવામાંજ મેજ માણનાર અત્યાચારી માણસની બુદ્ધિ કેટલી હોઈ શકે ?" શુદેવે વસ્તુપાલના કથનને ઉત્તર આપતાં કહ્યું. “મંત્રીશ્વર! અમારા રાજાના આચાર-વિચાર વિષે ટીકા કરવાનું કોઈ કારણ નથી. તેમનું વર્તન ગમે તેવું હોય, તે સાથે આપને કોઈ સંબંધ નથી. આપે તે તેમનાં સામર્થ્યને જ વિચાર કરવાનું છે. કારણકે તેમનું સામર્થ્ય એટલું બધું અગાધ છે કે તેમને યુદ્ધમાં હરાવવાને આપમાં કિવા આપના રાજમાં શક્તિ નથી.” શુદેવના વચનોથી વિરધવલને ક્રોધ ઉત્પન્ન થયો. તેણે જુસ્સાપૂર્વક