________________
२८७
तद्धिताः १०५१ न स्वाभ्यां पदान्ताभ्यां पूर्वा तु ताभ्यामैच ७ । ३ । ३ ।
पदान्ताभ्यां यकारवकाराभ्यां परस्य न वृद्धिः किंतु 'ताभ्यां पूवौं क्रमादैचावागमौ' स्तः । व्याकरणमधीते वेद वा-वैयाकरणः ।
१०५२ क्रमादिभ्यो वुन् ४ । २।६१ । क्रमकः । पदकः । शिक्षकः । मीमांसकः।
__ इति रक्ताद्यर्थकाः।
अथ चातुरर्थिकाः १०५३ तदस्मिन्नस्तीति देशे "तन्नाम्नि ४ । २ । ६७ । उदुम्बराः सन्त्यस्मिन्देशे औदुम्बरो देशः । १०५४ तेन 'निवृत्तम् ४ । २ । ६८.। कुशाम्बेन निवृत्ता नगरी-कौशाम्बी।
१-यकारात् पूर्वम् 'ऐ' वकारात्पूर्वम् 'नौ' इत्यर्थः। २-वैयाकरणः-व्याकरणशब्दात् 'व्याकरणमधोते वेद वा' इत्यर्थे द्वितीयान्तात् 'तदधीते तद्वेद' इत्यरिण सुपो लुकि भसंज्ञायां 'यस्येति च' इत्यकारलोपे 'ताद्धतेष्वचामादेः' इति प्रादिवृद्धौ प्राप्तायां 'न स्वाभ्यां पदान्ताभ्याम् ...' इत्यादिना वृद्धि निषेध्य यकारात् पूर्वम् ऐजाग़मे ( ऐकारागमे) प्रातिपदिकत्वात् सौ विभक्तिकायें 'वैयाकरणः' इति रूपम् । ३-'बु' इत्यस्य 'प्रक' इति । ४-कमम प्रधीते वेद वा इति विग्रहः । इति रक्ताद्यर्थकाः।
५-प्रथमान्तादस्मिन्नस्तीत्यर्थे प्रणादयः स्युः प्रत्ययान्तेन तन्नाम्नि देशे गम्यमाने ।तृतीयान्ताद् निवृत्तमित्यर्थोऽणादयः स्युरित्यर्थः । ७-सम्पादिता । २-कौशाम्बी-कुशाम्बेन निर्वृत्ता इत्यर्थे 'कुशाम्ब' शब्दात् तृतीयान्तात् 'तेन निवृत्तम्' इत्या प्रत्यये सुपो लुकि
१०५१-पदान्त यकार-वकार से परे वृद्धि नहीं होती, किन्तु उनको ऐच का अागम हो जाता है। १०५२-क्रमादिगणपठित शब्दों से बुन् होता है 'अधीते' और 'वेद' अर्थ में ।
इति रक्ताद्यर्थकाः।
प्रथ चातुरर्थिकाः १०५३-प्रथमान्त शब्द से 'अस्मिन्' अर्थ में अण्णादि प्रत्यय होते हैं।
