________________
મનના નિગ્રહ કરવાના આધ
118 11
મનના નિગ્રહ કરવાના બેધ " अनुद्वेगः श्रियो मूलमनुद्वेगात्मवर्तते । जन्तो नोजयो येन त्रिलोकीविजयतृणम् ॥ १ ॥ अपि स्वनाक्रांतौ न शक्ता ये नराधमाः । कथं व्यवहरिष्यन्ति व्यवहारदशासु ते ॥ २ ॥ अक्षयं चानवं चेतः सिंहं संसृतिबृंहणम् । न्ति ये ते जयन्तीह निर्वाणपददायिनः ॥ ३॥ मनोलियमात्रेण दुःखशान्तिरवाप्यते । मनोमननमात्रेण दुःखं परमवाप्यते दुःखमुत्पादयत्युच्चैरुत्थितश्चित्तराक्षसः । सुखामानन्तभोगाय तं प्रयत्नेन पातय ॥ ५ ॥ विवेकानुसंधानाचिदशात्मतया मनः । चिदेकतामुपायाति दृहाभ्यासवशादिह ॥ ६ ॥ पुन: पौरुषमाश्रित्य चित्तमाक्रम्य चेतसा । विशोकं पदमाश्रित्य निराशंकः स्थिरो भव ॥ ७ ॥ मोगासनां त्यक्त्वा त्यज त्वं भेदवासनाम् । भावा मावौ ततस्त्यक्त्वा निर्विकल्पः सुखी भव ॥८॥" શ્રીયેાગવાસિષ્ઠ, ઉત્પત્તિપ્રકરણ, ભાવાર્થ: —ઉદ્વેગ પામ્યાવિના પ્રયત્ન કરવા તે સર્વ પ્રકારની વક્ષ્મીની પ્રાપ્તિમાં હેતુ છે. ઉદ્વેગ પામ્યાવિના પ્રયત્ન કરવાથી મનુષ્યના મનેાનિ 6 સિદ્ધ થાય છે; જે મનેાનિગ્રહની ( મનેાજયની ) આાગળ ત્રિલેાકી વિજય તણખલાસમાન છે. ૧ જે અધમ મનુષ્ય પોતાના મનના નિગ્રહ કરવામાં પણ સમર્થ થતા નથી તે
૧૯
