________________
પુણ્યના ઉદયે કાળચક્રના કારણે એક જીવે ભવભ્રમણ અટકાવવા ચોથા આરામાં જન્મ લઈ તીર્થકર ભગવંતના શાસનમાં સિદ્ધગતિ તરફ ગમન કર્યું. બીજી તરફ એ સિદ્ધ થએલા જીવના ઉપકારના કારણે નિગોદનો અવ્યવહાર રાશિમાં દુઃખનો અનુભવ કરતો એક જીવ વ્યવહાર રાશિમાં આવ્યો. આમ એક આત્મા શાશ્વત સુખનો ભોક્તા બન્યો જ્યારે બીજો આત્મા શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત કરવા પ્રવાસી બન્યો.
અરિહંત-તીર્થંકર પરમાત્મા પણ સિદ્ધ થએલા આત્માઓને પૂજ્ય માને છે. પૂર્વકાળમાં એવાજ તીર્થંકર પરમાત્માની નિશ્રામાં તેઓએ વીશસ્થાનકમાંથી એક કે અનેક પદનું ઉત્તમ રીતે આરાધના કરી તીર્થકર નામકર્મની નિકાચના કરી હતી. એના કારણે એ તીર્થકર થયા છે.
સિદ્ધ આઠ ગુણથી અલંકૃત હોય છે. સિદ્ધ ગતિમાં જવા માટે ૧૪ માર્ગણાના ૬૨ ભેદમાંથી ૧૦ પ્રકારના ભેદ જેમના જીવનમાં હાજર હોય તેજ આત્મા સિદ્ધ ગતિને પામે. સિદ્ધ ગતિ ૧૪ રાજલોકના છેડે અઢી દ્વીપ પ્રમાણ સ્ફટીક રત્ન જેવી નિર્મળ સિદ્ધશીલાની ઉપર (મધ્યમાં ૧૦૦ યોજન ઉચાઈ અને બન્ને છેડે અલ્પાતી અલ્પ જાડી) અલોકાકાશમાં સિદ્ધ થએલા જીવો શરીરના ત્રીજા ભાગે અરૂપી થઈ વસે છે. (ઉત્કૃષ્ટપણે ૩૩૩ ૧/૩ ધનુષ્ય અને જધન્યરૂપે ૧ હાથ ૮ અંગુલ પ્રમાણ અવગાહના)
સિદ્ધ ગતિને પ્રાપ્ત કરનાર જીવને નીચેના નિયમો લાગુ પડે છે. ૧. આઠ કર્મનો ક્ષય કરેલો હોવા જોઈએ. ૨. સર્વવિરતિવાન (દ્રવ્ય-ભવથી) હોવા જોઈએ.
સિદ્ધ થવા માટે અઢી દ્વીપ પ્રમાણ ભૂમિ અને ચોથો આરો હોવો જોઈએ.
ચારગતિમાંથી ફક્ત મનુષ્યગતિમાંથી જન્મ લીધેલ હોવો જોઈએ. ૫. સિદ્ધગતિનો અલ્પપરિચય નમુત્યુાં સૂત્રમાં એક ગાથામાં આપેલ છે.
સિદ્ધગતિ પામેલ જીવ જ્યોતમાં જ્યોતની જેમ ભળી જાય. ૭. અભવિ નહિં પણ ભવિપણું જીવનમાં હોવું જોઈએ. ૮. શુદ્ધ સમકિત આત્મા પામેલ હોવો જોઈએ. ૯. સિદ્ધગતિ પામનારો જીવ સંપૂર્ણ શરીરમાંથી સમશ્રેણિથી જાય. ૧૦. ૧૫ પ્રકારે જીવો સિદ્ધગતિ પ્રાપ્ત કરે. ૧૧. સિદ્ધગતિમાં જવા માટે ૧૫ કર્મભૂમિ જ ઉપયોગી થાય છે. ૧૨. અરિહંત સાકારદેવ જ્યારે સિદ્ધ નિરાકાર દેવ કહેવાય છે.
5
M