________________
છે. જ્યારે તેનો અંતરાય હોય ત્યારે શરીર અને મન એ પ્રવૃત્તિ કરવામાં વિઘ્ન કરે. પોતાનામાં રહેલું શૌર્ય એ કાર્ય કરવા દેતું નથી. બળવાન પણ સંયોગોને વશ થઈ નિર્બળ થાય છે. તેથી જ કહેવાય છે. કે જે જીવ કર્ભે શૂરા હોય તેઓએ ધર્મ પણ શુરા થવું જોઈએ.
અપેક્ષાએ બીજાં કર્મ કરતાં અંતરાય કર્મ આ જીવ વિના કારણે સહેલાઈથી બાંધે છે, બાંધવા પ્રેરાય છે. જેના ભાગ્યમાં અપયશ લખાયો હોય તે બધાને અંતરાય કર્મના ઉદયના અનુભવી કહેવા હોય તો કહી શકાય, પુરુષાર્થ એ કરતા હશે પણ ઉંધા લોટાની ઉપર પાણી રેડવા જેવું અથવા કુટેલા ઘડામાં પાણી ભરવા જેવું હાસ્યાસ્પદ એ કાર્ય સમજાશે. * અંતરાય કર્મ કેવી રીતે બંધાય ?
* દાનની નિંદા કરવાથી અથવા પશ્ચાતાપ કરવાથી. * ધર્મ-શુભપ્રવૃત્તિ કરનારને ના પાડવી, પ્રતિકૂળતા ઉભી કરવાથી. * નોકરો કે પશુઆદિને ખાવા-પિવામાં વિલંબ કરવાથી. * અપરિણીત સુખના સાધનોનો ઉપભોગ પોતે ન કરે, બીજાને કરવા ન દે.
* શક્તિ હોવા છતાં દાન ન આપવાથી. * અંતરાય કર્મ કેવી રીતે ખપે ?
* સારાં કામ કરાવવાથી, અનુમોદના કરવાથી. * જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રની પ્રાપ્તી માટે ઉદ્યમ કરવાથી * શુભ કાર્યમાં વિઘ્ન આવે તો આર્તધ્યાન ન કરવાથી. * મળેલી શક્તિને સારા કામમાં વાપરવાથી. (સવા-સુશ્રુષા કરવી.)
* હા અને ના શબ્દનો સમજીને પ્રયોગ કરવાથી. ' અંતરાય કર્મ ન બંધાય તે માટે :
* સુકૃત્યના કામોની મંજૂરી આપવાથી. * ધર્મ કરનારના અપૂર્ણ કામો પૂરા કરવાથી અથવા મદદરૂપ થવાથી. * ઉદયમાં આવેલ કર્મને શાંતિથી-સમતાથી ભોગવવાથી. * ઈર્ષા-ટૂકી દષ્ટિ-અદેખાઈ ન કરવાથી.
* દુષ્કૃત્યના કાર્યોની ઉપેક્ષા કરવાથી * અંતરાય કર્મના કારણે સુખ-દુ:ખ પામ્યા : | * પર્વ દિવસે પણ આહાર સંજ્ઞાના કારણે કુરગડુમુનિ તપસ્યા ન કરી શક્યા. ૫૪
