Bandhan Ane Mukti

SR No.: 006143
Original Sutra Author: N/A
Author: Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala
Publication Year: 2008
Total Pages: 138
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 50

૩. અવધિ જ્ઞાનાવરણીય કર્મઃ
આ જ્ઞાન ઈન્દ્રિય અને મનની સહાયતા લીધા વગર થાય છે. તેથી મર્યાદિત ક્ષેત્રમાં રહેલા રૂપી પદાર્થોનું જ્ઞાન થાય. (દુર્બિનની જેમ) આ જ્ઞાન દેવ અને નરકના જીવોને જન્મથી હોય છે. આવું ઉત્તમજ્ઞાન જ્યારે ભૂત-ભાવિનું, નજીક કે દૂરનું, લોક કે પરલોકનાં પુદ્ગલોની અવસ્થાને જાણી ન શકાય અથવા સમજવામાં ખામી આવે તો સમજવું કર્મનો ઉદય છે. એના છ ભેદ છે : ૧. અનુગામિ-પાછળ જાય, ૨. અનનુગામિ-જે જગ્યાએ થયું હોય ત્યાં આવતાં જ દેખાય, ૩. વૃદ્ધિમાન-વધતું જાય, ૪. હીયમાનઓછું થાય, ૫. પ્રતિપાતિ-ચાલ્યું જાય, ૬. અપ્રતિપાતિ-ચાલ્યું ન જાય. ૪. મન:પર્યવ જ્ઞાનાવરણીય કર્મઃ
આ જ્ઞાનના સ્વામી ઈક્રિય અને મનની સહાયતા વિના અઢી દ્વીપની અંદર રહેલા પર્યાપ્ત સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય જીવોના મનોગત ભાવોને જાણી શકે છે. પણ જેમ મોબાઈલમાં કે તેના ટાવરમાં કાંઈ ખામી થાય તો કાંઈ સાંભળી-જાણી ન શકાય તેમ આ કર્મના ઉદય જીવોના મનોગત ભાવોને સ્પષ્ટ જાણી ન શકાય. આ જ્ઞાનના ૨ ભેદ છે.
(૧) ઋજુમતિ, (૨) વિપુલમતિ, મન:પર્યવજ્ઞાની આત્મા તેજ ભવમાં મોક્ષ પામે. ૫. કેવળ જ્ઞાનાવરણીય કર્મઃ
જ્ઞાનાવરણીય કર્મ સંપૂર્ણ ક્ષય થયું હોય, આત્મગુણના મૂળ સ્વરૂપ અનંતજ્ઞાન પ્રગટ થયું હોય ત્યારે આત્મા રૂપી-અરૂપી સર્વ દ્રવ્યોનો, અતીત અનામત વર્તમાન રૂપ સર્વ કાળના સર્વ પર્યાયોને પ્રત્યક્ષ જાણે તેનું નામ કેવળજ્ઞાન. તેના આગમન સાથે પૂર્વના ચારે જ્ઞાન બીજા શબ્દમાં તેમાં ભળી જાય. દીપક સમા આ જ્ઞાનના કારણે હવે ફક્ત આત્મા અઘાતી કર્મોની જેટલી સ્થિતી હોય તે પૂર્ણ ભોગવી મોક્ષગતિને પ્રાપ્ત કરે.
જ્યાં સુધી આવું સંપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી ત્યાં સુધી જે આવરણ-નડતરરૂપ છે તેનું નામ કેવળ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ.
સંપૂર્ણ એ જ્ઞાનનો પ્રકાશ પાથરે છે માટે દીપક છે. જ્યારે કેવળજ્ઞાનને કલ્પવૃક્ષ પણ કહ્યું છે. કારણ તે ઈચ્છીત ફળ મોક્ષ આપે. * જ્ઞાનાવરણીય કર્મ કેવી રીતે બંધાય ? * જ્ઞાન, જ્ઞાની, જ્ઞાનના ઉપકરણના પ્રત્યે વેરભાવ કેળવવાથી * અવર્ણવાદ (નથી આવડતું, નથી જાણતા એવો આક્ષેપો કરવાથી. * ગુરુ ઓળંગે, જ્ઞાનના પુસ્તકો બીજાને ન આપવાથી ન શિખવાડવાથી. * ભણતાને અંતરાય (વિષ્ણ) કરવાથી કર અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાનમાં મુખ્યત્વે ક્ષેત્રને આશ્રયી જ્ઞાનનો ફરક હોય છે.
૨૫