________________
(૧) પ્રકૃતિબંધ : સ્વભાવનું નક્કિ થવું તે. આજે બાંધેલું કર્મ ૨-૫ ભવે ઉદયમાં આવે ત્યારે એ કર્મ કેવા પ્રકારના દુઃખનો અનુભવ કરાવશે તેનો નિર્ણય તે-પ્રકૃતિ બંધ. ઉદા-બાહુબલીજીએ સંયમ-દીક્ષા તો શુભ ભાવે લીધી પણ નાના ભાઈઓને વંદન ક૨વું પડશે, એ વાતે અભિમાન નડ્યું. મન કોઈપણ રીતે ૧૨ મહિના સુધી ન સમજ્યું અને જ્યારે બેનોના મીઠા વચન સાંભળ્યા ત્યારે તરત સમજી ગયું. ભાઈઓને વંદન કરવા પગ ઉપાડ્યો ત્યાં કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું. એજ રીતે ચંડકોશિકે અનેક જીવોની હિંસા વિનાકારણે કરી જ્યારે પ્રભુવીરે ઉપદેશના ૨ શબ્દ કહ્યા ત્યારે એ જીવ સુધરી ગયો.
(૨) સ્થિતિબંધ : કાળ-માનનું નક્કિ થવું તે. આજે બાંધેલું કર્મ કાળાંતરે ઉદયમાં આવે છે. બંધ સમયે એ કર્મ કેટલા સમયે ઉદયમાં આવશે, કેટલો સમય એ રહેશે અને ઉદયકાળે ભોગવવું પડશે એનો નિર્ણય. દા.ત. ભ. મહાવીરના જીવે મરીચિના ભવમાં નીચ ગોત્ર કર્મ બાંધ્યું અને સત્તામાં રહેલું કર્મ કાળ ક્રમે દેવાનંદા માતાને ત્યાં ૮૨ દિવસ રહ્યા ત્યાં ઉદયમાં આવ્યું. સ્થિતિ બધા કર્મની એક સરખી હોતી નથી. નીચે આઠે કર્મની જઘન્ય (ઓછામાં ઓછી) અને ઉત્કૃષ્ટ (વધુમાં વધુ) સ્થિતિ આપવામાં આવી છે.
जघन्य स्थिति
मुहूर्त
स्थिति बंध की समय तालिका
कर्म
उत्कृष्ट स्थिति
२० ३० ४० ५० ५०७०
मुहूवा
31STET|
ज्ञानावरणीय
दर्शनावरणीय
O
वेदनीय
मोहनीय
आयुष्य
नाम
गोत्र
अंतराय
原
अंतर्मुहूर्त
| सागरो पम | ॐ कोडी कोडी सागरो पम
(૩) રસ બંધ : બંધાયેલા કર્મોમાં તીવ્ર-મંદતાની શક્તિનું નક્કિ થવું તે. લાડુમાં સાકર ઓછી નાખો તો સ્વાદ મોળો લાગે પ્રમાણ કરતાં વધુ સાકર નાખો
૧૧
