________________
થઈ ગયા હતા. તે ધર્મસત્તાના કારણે વિખરાવા લાગે છે. પછી આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરતા વાર લાગતી નથી.
અનંત કાળથી આ આત્મા અવ્યવહા૨ રાશિમાં (નિગોદ) સૂક્ષ્મરૂપે હતો. કોઈ એક આત્મા સિદ્ઘપણાને પામ્યો ત્યારે તેના ઉપકારના કારણે નિગોદનો આત્મા વ્યવહારશશિમાં આવ્યો. ત્યાર પછી જ્યાં સુધી શાશ્વત સુખના-મોક્ષના સ્વામી નથી થયો ત્યાં સુધી કર્મની ઘટમાળમાં અટવાતા રહેવું પડશે. તેથી એ કર્મબંધની કથા અહિં શરૂ થાય છે.
(૧) કર્મના નામ :
શાસ્ત્રોમાં કર્મ સંબંધીના નામ-ભેદ નીચે મુજબ કહ્યા છે.
""
“ઈહ નાણ હંસાવરા, વેય મોહાઉ નામ ગોઆદિ, વિગ્ધ ચ પણ નવ હું, અઢવીસ ચઉ તીસય દુ પણ વિ ં. ગાથાર્થ : અહિં જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, વેદનીય, મોહનીય, આયુષ્ય, નામ, ગોત્ર, અંતરાય (આઠ કર્મના) અનુક્રમે ૫, ૯, ૨, ૨૮, ૪, ૧૦૩, ૨, ૫
ભેદો છે.
ઉપરના શ્લોકના અર્થનો સાર નીચેના કોઠા દ્વારા વિસ્તારથી બરાબર સમજાશે.* ૪ ઉદાહરણ
૧ કર્મનું નામ ૨ ક્યા ગુણને રોકે ?
૩ વિકૃતિ
અનંતજ્ઞાન
અજ્ઞાન, મૂર્ખતા
આંખે પાટા બાંધ્યા જેવું
અનંતદર્શન
અંધાપો, નિદ્રા
દ્વારપાળ જેવું
વીતરાગતા
દારૂડિયા જેવું
શેઠના ભંડારી જેવું
નં.
૧. | જ્ઞાનાવરણીય
૨. દર્શનાવરણીય
૩.
મોહનીય
૪.
૫.
૬.
૭.
અંતરાય
૮.
વેદનીય
આયુષ્ય
નામ
ગોત્ર
અનંતવીર્ય
અવ્યાબાધ
સુખ
અક્ષય સ્થિતિ
અરૂપી પણું
મિથ્યાત્વ, રાગ-દ્વેષ,
કષાય, અવિરતિ
કૃપણતા, દરિદ્રતા,
પરાધીનતા
સુખ-દુઃખ,
શાતા-અશાતા
જન્મ-મૃત્યુ
શરીર,ઈન્દ્રિય,વર્ણ, ત્રસ-સ્થાવરપણું વિ.
ઉચકુળ-નીચકુળ
અગુરુ લઘું પણું
* કોઠામાં ઘાતી-અઘાતી કર્મને લક્ષમાં રાખેલ છે.
૨
મધથી લેપાયેલ
તલવારની ધાર જેવું
બેડી જેવું
ચિત્રકાર જેવું
કુંભાર જેવું
