________________
હોય અને પેટ તથા હૃદય લક્ષણ રહિત હોય, તે કુબ્જ સંસ્થાન કહેવાય, તે જે કર્મના ઉદયથી હોય તે કુબ્જ સંસ્થાન નામકર્મ.
-
વામન સંસ્થાન નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી જીવને કુબ્જેથી વિપરીત આકૃતિ મળે.
હૂંડક સંસ્થાન નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી જીવના બધા અવયવ અશુભ લક્ષણવાળા હોય.
નારક, સ્થાવર અને વિકલેન્દ્રિયને હુંડક સંસ્થાન હોય. દેવને પહેલું સંસ્થાન હોય તથા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને મનુષ્યને ૬ સંસ્થાન હોય છે. પહેલું સંસ્થાન નામકર્મ પુણ્ય પ્રકૃતિ છે, શેષ પાંચ પાપ પ્રકૃતિ છે.
ક
૯) વર્ણ નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી જીવના શરીરમાં શ્વેતાદિ વર્ણ (રંગ) હોય. તેના પાંચ ભેદ છે.
૦ કૃષ્ણ (કાળો) વર્ણ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીરનો રંગ કાળો હોય. નીલ (આસમાની) વર્ણ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીરનો બ્લ્યુ રંગ હોય. ♦ લોહિત (લાલ) વર્ણ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીરનો રંગ લાલ હોય. ♦ હારિદ્ર (પીળો) વર્ણ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીરનો રંગ પીળો હોય.
૦ શ્વેત (સફેદ) વર્ણ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીરનો રંગ સફેદ હોય. ૧૦) રસ નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી જીવના શરીરમાં તિક્ત વગેરે રસ હોય. તેના પાંચ ભેદ છે.
♦ તિક્ત (તીખો) રસ નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી શરીર મરચાં જેવા તીખા રસવાળું હોય.
♦ કટુ (કડવો) રસ નામકર્મ ઃ જે કર્મના ઉદયથી શરીર કારેલા જેવા કડવા રસવાળું
હોય.
♦ કષાય (કષાયેલો) રસ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીર હરડે જેવા તુરા રસવાળું હોય.
આમ્લ (ખાટો) રસ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીર આમલી જેવા ખાટા રસવાળું હોય.
મધુર (મીઠો) રસ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીર ગોળ જેવા મીઠા રસવાળું હોય.
એક
