________________
સુજાત ચંપાનગરીના મિત્રપ્રભ રાજાના માનીતા ધનમિત્ર શ્રેષ્ઠિનો પુત્ર હતો. તેની માતા ધનશ્રી નામ જેવા ગુણવાળી સૌભાગ્યવંતિ હતી. જેના માત-પિતા સંસ્કારી, ધર્મી હોય તેના સંતાન પણ સંસ્કારની મૂડીથી વિભૂષિત હોય, સમૃદ્ધ હોય. સુજાતના જીવનમાં પણ તેવું જ થયું.
સુજાતે બાલ્યાવસ્થામાંથી જ્યારે યુવાવસ્થામાં પ્રવેશ કર્યો ત્યારે તેણે કલ્યાણમિત્રોની સોબત કરી. ‘પાડોશી' માટે જેમ કહેવાય છે કે, પા–ડોશી ('/, ડોશી) હોય. સુખ–દુ:ખમાં કામ આવનારા અને સન્માર્ગમાં વધારે પ્રેરણા આપનારા પાડોસી હોય. તેવી જ રીતે કલ્યાણમિત્ર (કલ્યાણ + મિત્ર = કલ્યાણ કરાવનાર મિત્ર)ની વાત છે. સુજાત જિનમંદિર, તીર્થભૂમિ, ઉપાશ્રય, જિનવાણી શ્રવણ આદિ કાર્યો કરવા પોતાના કલ્યાણ મિત્રની સાથે જવા લાગ્યો. જાણે બન્ને સગા ભાઈ જ જોઈ લો.
સુજાત જેમ જેમ વિનય–વિવેકાદિ—અત્યંતર ગુણોથી સમૃદ્ધ થવા લાગ્યો તેમ તેમ તેનું રૂપ સોળે કળાએ ખીલવા લાગ્યું. એક દિવસ ધર્મઘોષ મંત્રીની ભાર્યા પ્રિયંગુની બે દાસીઓની નજરે સુજાત ચડી ગયો. તેના આચારનું, રૂપનું પાન કરતાં દાસીઓ સમય ભૂલી ગઈ. જ્યારે તેઓ ઘરે ગઈ ત્યારે પ્રિયંગુએ મોડા કેમ આવ્યા ? તેથી ઠપકો આપીને કારણ પૂછ્યું..
દાસીઓએ પોતાની ભૂલ સ્વીકારી કહ્યું, સ્વામિની ! અમે મોડા પડ્યા તે માટે ક્ષમા માંગીએ છીએ. પણ, મોડા થવાનું કારણ આપ જાણશો તો આપ પણ એ વાતને સ્વીકારી અમોને ક્ષમા આપશો.
દાસીઓ ! એવું તે ક્યું વિશિષ્ટ કારણ થયું કે તેમાં તમો ભાન ભૂલી ગયા ?
સ્વામિની ! ભ. પાર્શ્વનાથનું જેમ આદેય નામકર્મ મનમોહક છે. સંકટ નિવારક મનનું હરણ કરનાર છે. તેમ આજે અમે એક એવા યુવાનને જોયો કે જેના રૂપલાવણ્યને જોયા પછી અમે ભૂલવા ઈચ્છીએ તો પણ એના રૂપ, ગુણ અને લાવણ્યને ભૂલી શકતા નથી. એ યુવાન જેવો રૂપવાન છે તેવો જ ગુણવાન છે. બીજી રીતે સમજી લો, બત્રીશ લક્ષણવંત પુણ્યવાન પણ છે.
દાસીની વાતો સાંભળી મંત્રીપત્ની પ્રિયંગુ પણ યુવાનના દર્શન કરવા ઉત્સાહીત થઈ. ભાગ્યયોર્ગે સુજાત રથમાં બેસી જ્યારે ઘરે જતો હતો ત્યારે સખીઓએ તેના દર્શન પ્રિયંગુને પણ કરાવ્યા. બસ, પ્રિયંગુ તો સુજાતના દર્શન કર્યા પછી તેની સાથે વાર્તાલાપ કરવા, મળવા આતુર થઈ ગઈ. કુંવારી કન્યાના અરમાનની જેમ તેનું મન અધીરુ થઈ ગયું. ક્યારે હું યુવકને મળું એજ મનમાં વસી ગયું.
અચાનક મંત્રી ધર્મઘોષને પોતાના અંતઃપુરમાં થઈ રહેલ અનિચ્છનીય પ્રવૃત્તિની ગંધ આવી. આમ તો મંત્રી સુજાતની નિખાલસતા, ધર્મભાવના અને રૂપના આકર્ષણની વાતો સારી રીતે જાણતા હતા પણ ધર્મપત્ની, દાસી આવી આકર્ષિત થશે તેવું કહ્યું
૨૧