________________
જ્ઞાની'
ચરણ-સોળમું
વિશેષજ્ઞ... | શ્લોક : |
વજૂર્ણ ગુણદોસે લખેઈ અપખવાય ભાવેણT
પાણ વિસેસન્ના, ઉત્તમ ધમ્મારિહો તેણ રમા ભાવાર્થ :].
સચેતન અચેતન દ્રવ્યોના કે ધર્મ-અધર્મના હેતભત દ્રવ્યાદિના ગુણ-દોષોને (સ્વભાવ) જે પક્ષપાત વિના જાણી લે તેને વિશેષજ્ઞ' કહેવાય. તેથી જ પ્રાયઃ આવા ગુણવાન વિશેષજ્ઞ ઉત્તમ ઘર્મને પ્રાપ્ત માટે) યોગ્ય બને છે. (૨૩). [વિવેચન |
વ્યાકરણમાં શબ્દ-વાક્યના પ્રયોગની ચર્ચા થાય છે. એકવચન, દ્વિ-વચન, બહુવચન, ભૂત-ભાવિ-વર્તમાન, કર્તા-કર્મ-ક્રિયાપદ, પ્રથમા-દ્વિતીયા, તૃતીયા, પ્રથમ પુ. દ્વિતીય પુ. અન્ય પુ. વિગેરે વિભાગો દ્વારા શબ્દને મહિમાવંત બનાવાય છે. શબ્દને અલંકારીત, ગંભીર અર્થવાન બનાવવા માટે આ બધી પ્રક્રિયા થતી આપણે જોઈએ છીએ.
બીજી તરફ વસ્તુ-પદાર્થ કે પરમાણું માટે પણ સામાન્ય જ્ઞાનથી સામાન્ય જીવનો વ્યવહાર ચાલે છે. પણ એજ વસ્તુ વિગેરેના માટે વિશેષ પ્રકારનું જ્ઞાન જેમ જેમ જીવને થાય તેમ તેમ એના પ્રત્યે માન-સન્માન પ્રગટે છે. ઉપયોગીતા સમજાય છે. ક્ષણિકને શાશ્વતના વિભાગીકરણ સમજવા સરળતા સાંપડે છે. આ બધું વિકસી રહેલા જ્ઞાનના જાણકારને “વિશેષજ્ઞ' શબ્દથી સંબોધાય છે.
ધર્મનો આરાધક આત્મા સર્વપ્રથમ બાહ્યરીતે ભારેકર્મીમાંથી મુક્ત થવા ક્રિયાઆરાધના કરે છે. બાદ આરાધનાના ઉદ્દેશ્યને તેથી મળતા પુણ્ય-કર્મક્ષયની ભાવનાને જીવનની પ્રગતિને હળુકર્મી થવાના સમ્યગુ માર્ગને જાણ્યા, સમજ્યા, વિચાર્યા પછી એ આત્મા ભાવક્રિયાનો અનુરાગી થાય છે. આ રીતે એ વિશેષજ્ઞ ગુણના કારણે પોતાના લક્ષને પામવા માટેનો અધિકારી બને છે. આથી જ વિશેષજ્ઞ શુદ્ધ ધર્મને પામવા પાત્ર બને છે. તળાવમાં પડેલા એક પત્થરથી અનેકાનેક વલયો નિર્માણ થાય છે. તેમ આ જ્ઞાન છે.
વ્યવહારીક જગતમાં બાળમંદિર, પ્રાથમિક, હાઈસ્કૂલ, કોલેજ પછી એક વિષયની માસ્ટરી (જ્ઞાતા) એમ ૨૦/૨૨ વર્ષે અભ્યાસી એક વિષયમાં પારંગત થાય છે. છતાં તેનું મૂળ બાળમંદિર છે. તે સ્થળે અક્ષરનો આકૃતિ દ્વારા, ઉચ્ચાર (નામકરણ) અને અર્થબોધ દ્વારા પરિચય લીધો તો એજ જ્ઞાન (અક્ષર)નો વિકાસ સાક્ષરની કક્ષા સુધી કામ આવે છે.