________________
વિકસિત સુગંધીદાર પુષ્પો હોય, પુષ્પો દ્વારા સતત પરિમલ મહેકતી હોય, ભ્રમરાઓ ગુંજારવ દ્વારા કર્ણને મધુર સંગીતનો અનુભવ કરાવતાં હોય. આવું આ વૃક્ષ ૧ યોજન પ્રમાણ પહોળું હોય અને પ્રભુથી ૧૨ ગણું ઉંચાઈવાળું
હોય. (૨) સુર પૃષ્પવૃષ્ટિ : દેવતાઓ જલ અને સ્થલમાં ઉત્પન્ન થયેલા સચિત્ત અને
વિદુર્વેલા પાંચ વર્ણના અચિત્ત પુષ્પની વૃષ્ટિ કરે છે. પુષ્પના ડીંટા નીચે હોય, વિકસિત પુષ્પ ઉપર હોય; લગભગ ઢીંચણ પ્રમાણ પુષ્પો પથરાયેલા હોય, આવા પુષ્પ સમૂહ પરથી લોકો ગમનાગમન કરે તો પણ અતિશયના કારણે
સહેજ પણ પુષ્પને કિલામણા ન થાય. (૩) દિવ્યધ્વનિ તીર્થંકર પરમાત્મા જ્યારે માલકોશ રાગમાં સુમધુર દેશના આપતા
હોય ત્યારે દેવતાઓ વેણુ, વીણા વગેરે વાદ્ય દ્વારા ધ્વનિ પ્રસાર કરી ભગવંતની દેશનાને વધુ કર્ણપ્રિય કરે છે.* ચામર ઃ (ચામરોની શ્રેણી) વિહારના સમયે આકાશમાં અને દેશનાના અવસરે (પ્રભુજીની આજુબાજુ ઊભા રહી) ચાર જોડી ચામર વિઝતા હોય છે. ચામરોના વાળ શ્વેત અને તેજસ્વી હોય છે. (ભક્તામર, ગાથા-૩૦) સિંહાસન : આકાશમાં પાદપીઠ સહિત અને સમવસરણમાં ચારે દિશામાં અશોકવૃક્ષ નીચે રત્નમય સિંહાસન હોય છે. અને તેની આગળ પાદપીઠ (પગ મૂકવા માટે) હોય. તે ઉપરાંત ધર્મચક્ર, ધ્વજ, ત્રણ છત્ર વિગેરે પણ સમજી
લેવું.
ભામંડલ : ભા-પ્રભા. મંડલ-વર્તુળ. ભગવંતના મસ્તકના પાછળના ભાગમાં
અત્યંત મનોહર સૂર્યમંડળથી વધુ શોભાવાળું ભામંડળ હોય છે. પ્રભુના | મુખારવિંદને નિરખવા માટે એ જીવોને મદદરૂપ થાય છે.
દુંદુભિનાદ : ઉંચે આકાશમાં દેવતાઓ સુમધુર દેવદુંદુભિના ગુંજારવ દ્વારા “વિષય કષાયોમાં અનાસક્ત અને મોહથી રહિત થઈને (થવા માટે) પ્રભુના
શરણે જાઓ” એવો સંદેશ ભવ્યજીવોને આપે છે. (૮) ત્રણ છત્ર : અન્ય પ્રાતિહાર્યની જેમ પ્રભુ વિહાર કરતા હોય ત્યારે આકાશમાં
દેશના આપતા હોય ત્યારે ભગવાનની ઉપર અશોકવૃક્ષની નીચે ત્રણ છત્ર હોય છે. સ્વર્ગ, મૃત્યુ ને પાતાલ ઉપર સર્વોપરી સામ્રાજ્યને સૂચવતાં, પુણ્ય સંપત્તિને ગાતા મોતી-માળાથી સુશોભિત શુભ્ર હોય છે.
જેમ અષ્ટ પ્રાતિહાર્ય પ્રભુના વિહારની સાથે સંકળાયેલા હોય છે તેમ સ્થળે સ્થળે અષ્ટમંગળ પણ પ્રભુની સમક્ષ આલેખવામાં (કાઢવામાં) આવતા હતા. એક * જિનમુખ દીઠી વાણી મીઠી સુરતરૂ વેલડી, દ્રાક્ષવિદાસે ગઈ વનવાસે, પીલરસ શેરડી,
સાકર સેતિ તરલા લેતી, મુખે પશુ ચાવતી, અમૃત મીઠું સ્વર્ગે દીઠું, સુરવધુ ગાવતી.