________________
જે
4
મું
છું
પ્રભુ જ્યારે ધર્મદેશનાનો પ્રારંભ કરશે ત્યારે દેવતાઓ વાણીનો પ્રભાવ, મહિમા-૩૫ અતિશયો દ્વારા વધારીને ધર્મદિનાને સફળ કરશે. વાણીના ૩૫ અતિશયો ૧. સંસ્કારત્વ : સભ્યતા, વ્યાકરણશુદ્ધિ આદિ ઉત્તમ સંસ્કારોથીયુક્ત (વચન).
ઔદાર્યો : ઉચ્ચ સ્વરે બોલાતું (ઉદાત્ત) ઉપચારપરીનતા : અગ્રામ્ય (ઉપચારોપેત)
મેઘગંભીરઘોષત્વ : મેઘની જેમ ગંભીર શબ્દવાળું (ગંભીર શબ્દ) ૫. પ્રતિનાદવિધાયિતા : પ્રતિધ્વનિ, પડઘાવાળું (અનુનાદિ)
દક્ષિણત્વ (સરલ) ઉપનીતરાગત્વ : માલકોશ વગેરે ગ્રામરાગોથી યુક્ત (આ સાત વચનાતિશયો શબ્દની અપેક્ષાએ છે. બીજા અતિશયો અર્થની અપેક્ષાએ છે.) મહાર્થતા : મહાન વ્યાપક વાચ્ય અર્થવાળું. અવ્યાહતવ્ય : પૂર્વે કહેલ અને પછી કહેલ વાક્યો અને અર્થો સાથે વિરોધ વિનાનું. (અવ્યાહતપૌર્વાપર્ય) શિષ્ટતઃ અભિમત-ઈષ્ટ સિદ્ધાંતના અર્થને કહેનાર અને વક્તાની શિષ્ટતાનું સૂચક. (નિર્મળ જ્ઞાન, વૈર્ય, સજ્જનતા વગેરે ગુણોથી યુક્ત પુરુષને શિષ્ટ
પુરુષ કહેવામાં આવે છે. તેનું વચન પણ શિષ્ટ-વચન કહેવાય છે.) ૧૧. સંશયોનો અસંભવ : અસંદિગ્ધતા, સંદેહરહિત (અસંદિગ્ધ). ૧૨. નિરાકૃતાન્યોત્તરત : બીજાઓ જેમાં દૂષણ ન બતાવી શકે એવું.
(અપહૃતાન્યોત્તર). ૧૩. હૃદયંગમતા : હૃદય-ગ્રાહ્ય, હૃદયને પ્રસન્ન કરનાર, મનોહર. ૧૪. મિથસાકાંક્ષતાઃ પદો અને વાક્યોની પરસ્પર સાપેક્ષતાવાળું. (અન્યોન્યપ્રગૃહીત) ૧૫. પ્રસ્તાવૌચિત્ય : દેશ અને કાળને ઉચિત (દશકાલાવ્યતીત). ૧૬. તત્ત્વનિષ્ઠતા : વિવલિત વસ્તુના સ્વરૂપને અનુસરતું (તત્ત્વાનુરૂપ). ૧૭. અપ્રકીર્ણ પ્રસૃત્વ સુસંબદ્ધ, વિષયાંતરથી રહિત અને અતિ વિસ્તાર વિનાનું. ૧૮. અસ્વશ્લાઘા નિન્દતા સ્વપ્રશંસા અને પરનિંદા વગરનું (પરનિંદા આત્મોત્કર્ષ
વિયુક્ત).
૧, કૌંસમાં આપેલ આ નામો શ્રી સમવાયાંગ સુત્રની ટીકામાંથી ગ્રહણ કરેલ છે. બાકીના અભિધાનચિંતામણી
જેવા જાણવા.
૧૩
