________________
કે જે નાશવંત છે, તેની સાથે તે ને જોડતો નથી. તેનો તો નિર્ણય છે કે, જેને વિનાશિતતાનો શાપ વળગેલો છે, જેને ધ્વસનું કલંક ચોટેલું છે, અંત એ જ જેનો ઉપસંહાર છે, સમામિનું જેને આળ છે, વિલયનો જેને દાગ છે, નશ્વરતા જેનો સ્વભાવ છે, અનિત્યતા જેની પ્રકૃતિ છે તેવી કોઈ ચીજ મારી નથી. અનિત્યની સાથે જે પ્રીતિ બાંધે છે, તેને ફાળે રુદન અને આક્રંદ છે, તેને વ્યથા અને વલોપાત છે. વિનશ્વર સાથે જે વહાલ કરે છે તેને જ વેદના અને ઉકળાટ છે. તેથી જ કદાચ મકાનને આગ લાગે તોય તે ફૂલ કરમાયાની વાત જેટલી જ સહજતાથી તેને સ્વીકારે છે. મકાન બળવાની ઘટનાને તે મીણબત્તી ઓલવાયાની સ્વભાવિકતાથી સ્વીકારે છે. તે મમત્વના તાંતણાંથી કોઈ વિનશ્વર પદાર્થ સાથે જાતને બાંધતો નથી. પોસ્ટ, ખિતાબ કે પદવી કોઈ ઝૂંટવી લે તો તે મુંઝાતો નથી, કારણ, તે જાણે છે કે આ બધી ચીજને અનયિતાનું ભૂત વળગેલું છે અને આવી કોઈ પણ પ્રેતગ્રસ્ત ચીજની માલિકી કરીને હું શું કામ રિબાઉ ? કોઈ પણ ચીજને વિલય પામતી જોઇને તે તો વિરાગની મસ્તીમાં જ મહાલે છે. .
શ્રી ઉમાસ્વાતીજી મહારાજ શ્રી તસ્વાર્થ સૂત્રમાં ફરમાવે છે : 'जगत्कायस्वभावो च संवेगवैराग्यार्थम् ।'
આ સમગ્ર જગતને વિનાશનો વ્યાધિ લાગુ પડ્યો છે, તે પણ વિરાગના પ્રાદુર્ભાવ માટે જ છે. સંધ્યાના રંગો વીખરાય છે અને કોઈ ભામંડળના (સીતાજીના ભાઈ) દિલમાં વૈરાગ્યના રંગો જામે છે. સૂર્ય અસ્ત પામે છે અને હનુમાનજી પરમ ઉદયના પ્રાંગણમાં પદાર્પણ કરે છે. હાથની આંગળીમાંથી વીંટી સરતા કુરૂપ આંગળી જોતાં જ ભરતજીની અનંત આત્મસૌંદર્યની અભિલાષા ઉગ્ર બને છે.
કૂતરાના કાન સડે છે................... વિરાગ માટે. લાકડાની ખુરશી તૂટે છે................ વિરાગ માટે.
હયકંપ ૬ ૮૩
