________________
વિચારશક્તિને મૂલ્યો તરફ વળાંક આપે તેવી જોઇએ. એકલું પુસ્તકિયું શિક્ષણ અને ગોખણિયાવૃત્તિના જવાબોવાળી પરીક્ષા પ્રથા સર્જનાત્મક બુદ્ધિમત્તા કે વ્યક્તિત્વનું નિર્માણ ન જ કરી શકે.
જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટેના ત્રણ મહત્ત્વના પરિબળો છે. (૧) પ્રતિભા, (૨) પરિશ્રમ, (૩) પ્રક્રિયા.
તેજસ્વી વિદ્યાર્થી ઓછા સમયમાં ઘણું સારું અને સ્પષ્ટ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે. ડલ વિદ્યાર્થીની વાત તેનાથી સાવ વિપરિત હોય છે. પ્રતિભા એ કુદરતી ચીજ છે. કોઇ તેને ભાગ્ય કહે છે, કોઇ પુણ્ય કહે, કોઇ તેજસ્વિતા કહે, કોઇ હોંશિયારી કહે. જૈન દર્શન તેને જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ કહે છે. આ પ્રતિભા સામાન્ય રીતે જન્મજાત અને પ્રકૃતિની દેનરૂપ છે. છતાં, તે પ્રતિભામાં વિકાસ કે હાનિ પણ સંભવી શકે.
મંદ પ્રતિભાવાળો પણ વધુ પરિશ્રમ કરવાથી સાચો જ્ઞાની બની શકે. સતત પ્રયત્ન, સખત પ્રયત્ન અને સરસ પ્રયત્ન, જ્ઞાનપ્રાપ્તિની એક પ્રચંડ સાધના બની રહે.
જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે ત્રીજું અત્યંત મહત્ત્વનું પરિબળ છે પ્રક્રિયા'. અધ્યયન અને અધ્યાપનની પ્રક્રિયા કે પદ્ધતિ પણ એક મોટું જવાબદાર ફેક્ટર છે. તેથી જ સિસ્ટમ કે માળખાનું મહત્ત્વ ઘણું વધી જાય છે.
શિક્ષણનું વર્તમાન માળખું શુષ્ક અને માહિતીપ્રધાન હોવાથી સંવેદનશૂન્ય બન્યું છે. શિક્ષણપ્રક્રિયા આનંદમય અને રસાળ હોવી જોઇએ તેવો નિષ્ણાતોનો પણ અભિપ્રાય છે પણ શિક્ષણનું કદ અને મૂલ્યહીન સ્વરૂપ આ અભિપ્રાયને અમલ સુધી પહોંચતો અટકાવે છે. માહિતીઓની પ્રધાનતા હંમેશા શુષ્કતા સર્જે છે. ઇમોશન્સ સર્જવા માટે શિક્ષણમાં મૂલ્યોની પ્રધાનતા હોવી જરૂરી છે. કારણ કે માહિતીનો સંબંધ બુદ્ધિ સાથે છે જ્યારે મૂલ્યોનો સંબંધ લાગણીતંત્ર સાથે છે.
કોરી, પરીક્ષાપ્રધાન, લાગણીશૂન્ય શિક્ષણ પદ્ધતિ જે અત્યારે ચાલી
શિક્ષણની સોનોગ્રાફીક
