________________
T શિક્ષણ કે શિક્ષા ?
“પપ્પા ! આ બકરો કેમ ચીસો પાડે છે ? આ લોકો તેને ખેંચીને ક્યાં લઇ જાય છે ?” મનને પૂછ્યું.
“બેટા ! તે લોકો આ બકરાને કસાઇખાને લઇ જાય છે.”
એમ ! મને તો એમ કે તે લોકો આ બકરાને સ્કૂલમાં મૂકવા જાય છે.”
વિનોદ, વ્યંગ અને વ્યથાનો ત્રિવેણી સંગમ રચાય તેવો આ નમૂનેદાર ડાયલોગ છે.
શિક્ષણ કેટલી હદે કંટાળાજનક, ભારેખમ અને ત્રાસજનક બનતું જાય છે, તેનું વરવું ચિત્રાંકન મનકના શબ્દોમાં દેખાય છે.
આદર્શ ઉત્પાદન માટે એક બહુ સરસ વાક્ય છે 'Employees make the best product, when they like the place, where they work' કામ કરવાનું સ્થળ મજૂરને ગમે, તો જ શ્રેષ્ઠ ઉત્પાદન થાય. વિદ્યાર્થીઓ માટે પણ આ વાત એટલી જ સુસંગત જણાય છે. શિક્ષણ મેળવવાનું સ્થળ જો ત્રાસદાયક લાગે તો હોંશિયાર વિદ્યાર્થીની ટેલેન્ટને પણ લૂણો લાગી જાય.
વિજ્ઞાનના પ્રેક્ટિકલ્સમાં ફાવટ ન આવતા વિદ્યાર્થીઓને શિક્ષકે ખખડાવતા કહ્યું, “તમારા જેવા સાધનો ને સગવડો મળ્યા નહોતાં છતાં ન્યૂટને ગુરુત્વાકર્ષણનો નિયમ શોધી કાઢયો અને તમે...?' એક વિદ્યાર્થીએ વળતો જવાબ આપ્યો, “સર ! ન્યૂટન બગીચામાં હતો, લેબોરેટરીમાં નહીં.” આને જવાબ ગણવા કે બગાસુ ?
અનેક વિષયોનો ભાર, ભરચક અભ્યાસક્રમ, દિવસમાં બીજા કાર્યો માટે સમયાવકાશ જ ન મળે તેવું ટાઇટ શિડ્યુલ, પરીક્ષાનો “હાઉ” આ બધા કારણે શિક્ષણ મેળવવાના સ્થળને, વિદ્યાર્થી સરસ્વતી મંદિર તરીકે નહીં પણ “જેલ' ની અદાથી જુએ છે. જેલમાં જતા જોર પડે, છૂટતા જામો પડી જાય.
– શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
