________________
તે અપહરણની સામે રક્ષણ આપતા કાયદામાં બાળકની
ઉંમર ૧૬ અને બાળકીની ઉંમર ૧૮ વર્ષ મુકરર થઈ છે. રક્ષણને યોગ્ય અને ક્રિમિનલ બાળકો ૧૮ વર્ષ સુધી Juvenile ગણાય છે.
આમ, બાળકની બધે જ લાગુ પાડી શકાય તેવી એક ચોક્કસ વ્યાખ્યા થઈ શકતી નથી. મજૂરી એ શારીરિક બળ અને શ્રમ સાથે સંલગ્ન બાબત છે. બાળકનું શારીરિક બંધારણ ૧૪ થી ૧૮ વર્ષ સુધી ઘડાતું હોય છે માટે તે સંદર્ભમાં ઉંમરના માપદંડ હોઈ શકે. દીક્ષાના નિર્ણય અંગે સમજણ મહત્વની છે. સમજશક્તિ અંગે ઉંમરનું ધોરણ શું હોઈ શકે?
ઇન્ડિયન પીનલ કોડ (IPC – ભારતીય દંડ સંહિતા)નું Section 82 એવું કંઈક કહે છે કે, “જો માનસિક રીતે અસ્થિર કે ૭ વર્ષની નીચેની ઉંમરનો કોઈ બાળક કોઈ ગુન્હો આચરે તો તે અણસમજથી આચરતો હોવાથી ગુન્હો નહીં ગણાય.” આનો અર્થ એ થયો કે ૭ વર્ષની ઉંમર ઓળંગી ગયેલ બાળક જે કરે છે તે સમજણપૂર્વક થતું હોય છે તેવું કાયદો પણ સ્વીકારે છે.
IPCના Section 83 મુજબઃ ૭ થી ૧૨ વર્ષની વચ્ચેની વયનો કોઈ બાળક પૂરતી સમજણ (Sufficient Maturity of understanding) ના અભાવે જો પોતે કરેલા કાર્યની કેવી અસર પડી શકે તે સમજવા સક્ષમ ન જણાય તો તેના કાર્યને પણ ગુન્હો ન ગણવો. આનો અર્થ એ થાય કે સામાન્યથી ૭ વર્ષે સમજણ કેળવાય છે. ક્યારેક ૭ થી ૧૨ વર્ષ વચ્ચેની વયમાં case to case study કરવો
- ૧૨
