Page Text
________________
૭૪
શ્રીપાળ રજાને રાસ એકલાં રહેવાનું મન ન છતાં પણ પતિની આજ્ઞા પાળ્યા વિના છૂટકે જ ન હોવાથી મયણાસુંદરી બોલી કે, પિયુજી! આપનુ વચન મારે કબુલ છે. ( આપની મરજીને આધીન રહેનાર હોવાથી આનાકાની કરવી હકકદાર જ નથી, માટે છેવટની અરજ એ છે કે, મારો જીવ આપના ચરણકમળમાં જ લુબ્ધ રહેનાર હોવાને લીધે આ શરીર તો પંખી વિનાના સૂના પાંજરાની પેઠે ખાલી ખોખા જેવું જ પડયું રહેનાર છે. હવે જેમ યોગ્ય જણાય તેમ કરવા આપ મુખત્યાર છો. ૩ એટલું બોલી પુનઃ વિનવવા લાગી કે –
(૧-૪) (ઢાળ બીછરાગ મહાર-કેશ્યા ઉભી આંગણે-એ દેશી.) વાલમ વહેલારે આવજે, કરજે માહરી સારરે; રખે રે વિસારી મૂકતા, લહી નવી નવી નારરે. વા. ૧ આજથી કરીશ એકાસણું, કર્યો સચિત્ત પરિહારરે કેવળ ભૂમિ સંથારશું; તજ્યાં સ્નાન શણગારરે. વ. ૨ તે દિન વળિ કદી આવશે ! જિહાં દેખીશ પિયુ પાયરે .
વિરહની વેદના વારશું, સિદ્ધચક્ર સુપસાયરે. વાલમ. ૩ કે જે વારંવાર ગાથા પૂરી થવાથી બેલાય છે, તે એવી ખુબીનાં રચવા જોઈએ કે પૂર્ણ થયેલી ગાથા સાથે જ તે પદને સંબંધ લાગુ રહે જોઇએ. ઉદાહરણ તરીકે- એવીરે રંભા જાણી જાવા કેમ દઈએ.' આ પદને ગાયનને સાર બતાવનાર અસ્થાઈ કહે છે, તથા તે જ પદ દરેક કડી પૂરી થતાં આવે; તે પણ– નિપજયું રત્ન જ આમ નીભાડે, નહાતી ખબર લગાર; નહિ તો દેશળ દિન કેમ કાઢત, મામા રા'ખેંગારરે. એવીરે રંભા જાગી જાવા કેમ દઈયે.’ આ જેમ ચાર પદની કડી પાછળનું પદ તે ચાર કડીની વાત સાથે જ સંબંધ ધરાવનાર રહ્યું, તેમ ગાયન પૂરું થતાં લગી રહેવું જોઈએ, છતાં અતિ આશ્ચર્યની વાત છે કે જેમના હીરા જેવા વિનયવિજયજીએ આસ્થાઈની મર્યાદા તરફ કેમ દુર્લક્ષ દાખવ્યું હશે? તે સમજવું દુર્લભ થઈ પડયું છે. કાં તો તે વખતમાં તે નિયમ સાધારણ માની લીધેલ હાય, (જેમકે હાલમાં સુધરેલા કવિએ વર્ણસગાઈ, પ્રાસ અનુપ્રાસ મેળવવાની મુખરૂપ રીત માની લઈ તે રીત સંસ્કૃતમાં નથી એમ બતાવી પિતાની વાતને સત્યતા આપે છે;) પણ ખ્યાલ કરવાનો છે કે વહાલમ બહેર આવજે એ પદ દરેક ગાથાની કેડે આવેલું છે, છતાં, (દેશપુરનગરના નવનવાં જોતાં કૌતુક રંગેરે; એકલો સિંહ પરે હાલત, ચઢયો એક ગિરિશૃંગેરે. વહાલમ વહેલે આવજો.) તપાસી જુઓ કે–આ ગાથા સાથે આકણીનું પદ કશો પણ સંબંધ ધરાવે છે? બિલકુલ નહિ, તો પછી તે પર વારંવાર માથાકટ રૂ૫ આવવાની જરૂર શી? કવિઓ એક અક્ષર પણું કામ મુકતા જ નથી. આકાશીનું પદ ચાલતી વાતને શોભાવનાર-તાજી કરનાર તરીકે જ હોવું જોઈએ એમ મારું તે માનવું છે. તત્વ કેવળીગમ્ય.
ભા. ક,
| SR No. | 006082 |
| Book Title | Shripal Rajano Ras |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhogilal Ratanchand Vora |
| Publisher | Bhogilal Ratanchand Vora |
| Publication Year | |
| Total Pages | 468 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |