________________
ખંડ બીજે
"૭૩ તિના પરિપાક ઉદયથી જીવ ધર્મમાં પ્રવર્તે-જોડાય છે. મુગ્ધાને મળેલ ઉત્તર સાંભળવાથી કુંવરનું વિદેશગમન થતાં મનમાનતી સંપદાનું દ્વાર ખુલવું, એ સ્થિતિ પરિપાકના ઉદયની જ બલિહારી છે. (૬-૧૨ )
(દેહરા-છંદ) હવે મયણું ઈમ વીનવે, તુમશું અવિહડ નેહ; અળગી ક્ષણ એક નવિ રહું જિહાં છાયા તિહાં દેહ. ૧ અગ્નિ સહેતાં સાહિલે વિરહ દોહિલો હોય કંત વિછાહિ કામિની, જલણ જલંતી જાય. કહે કંવર સુંદરિ સુણે, તું સાસૂ પય સેવ, કાજ કરી ઊતાવળે, હું આવું છું હેવ.
મન પાખે મયણ કહે, પિયુ તુમ વચન પ્રમાણ; - છે પંજર શૂનું પડયું, તુમ સાથે મુજ પ્રાણ.
અર્થ –હવે મયણાસુંદરીએ પતિદેવ અગાડી કહેવું શરૂ કર્યું કે-“હે નાથજી ! આપની સાથે અવિચળ સ્નેહ છે, માટે એક ક્ષણભર પણ હું જુદી નહિ રહું. આ આપના શરીરની છાયારૂપ સ્ત્રી તે જ્યાં આપ ત્યાં જ સાથે હોવી જોઈએ. પ્રાણજીવનજી ! સ્ત્રીઓને અગ્નિની જવાળા સહન કરવી સહેલ છે, પરંતુ પતિદેવને વિરહ-વિયેગ સહન કરવો પડે એ અત્યંત દુઃખરૂપમુશ્કેલ છે, કેમકે પતિથી જુદી પડેલી કામિની સળગતિ હેળી જેવી બળતી જ રહે છે–(માટે સાથે જ રાખવાથી તે સુખી રહે છે.) ૧
કુંવરે વિવાહિતાની વાત સાંભળી કહ્યું, “હે સુંદરી ! સાંભળ, હાલમાં ( હું ફરીને આવું ત્યાં લગી) તું તારી સાસુજીનાં ચરણકમલની સેવા કર્યા કર. (કેમકે તું પાસે હેવાથી એમને ધીરજ-ધારણા મળે.) હું મારું મનચિંતિત કાર્ય સિદ્ધ કરી (એક વર્ષ-દિવસમજ) ઉતાવળ સહિત અહીં આવી પહોંચીશ. (માટે બેફિકર રહે.) ૨
૧ આ સંબંધ એજ બોધ આપે છે કે સ્ત્રીએ પતિની આજ્ઞા જ પાળવી અને પતિવિગ થતાં વિગિની સતી સ્ત્રીની પેઠે આચાર પાળવે. નહીં કે પિતાનું ધાર્યું જ કરવા પતિની આજ્ઞા ન માનવી અને પતિ પરદેશ જાય ત્યારે મોજમજામાં મશગુલ રહી ઉભય કુળને દોષિત કરવું. - ૨ કાવ્ય શાસ્ત્રને નિયમ છે કે—કાઈ પણ ગાયન બનાવવામાં આખા ગાયનનો સાર બતાવનાર આસ્થાઈ રચવાની અંદર વિનિ મગજ શકિતનો વિશેષ ઉપયોગ કરવો પડે છે અને તે આસ્થાઈ–એટલે ગાયનમાં પ્રથમના એક અથવા બે પદ અથવા આંકણીનાં પદ