________________
२४
શ્રીપાળ રાજાને રાસ લાગે કે-“એ કેઢી આ વરને મયણાને દઈ દઉ?અને એમ કરવાથી જગતમાં “હું કરું તેજ થાય છે ” એ મારી અવિચળ કીતિ રાખું, તેનુજ મયણાને પણ “કમ કરે તેજ થાય છે.' એ મમતાનું પ્રત્યક્ષ ફળ આપી દઉં. મને મારા માનભંગ રૂપ તે મયણનાં આકરાં વચન બહુજ મારા હૃદયની અંદર ખટક્યા કરે છે. જે ઝાડ દવ લાગવાથી દાઝી ગયેલ હોય છે, તે વરસાદની વૃષ્ટિ થવાના સબબને લીધે પાછું પાંગરી નવપલ્લવ થાય છે, પણ નઠારાં વચનરૂપિ અગ્નિવડે જે મન દાઝી ગયેલ હોય છે, તે મન તે ભવમાં ફરી નવપલ્લવ-પ્રેમાળ વૃત્તિવંત થતું જ નથી !” આવા કારણને લીધે રાજાને ક્રોધ ચડવાથી તેની શુદ્ધિ બુદ્ધિ-એ બધું જતું રહેતાં આવું ગેરવાજબી કામ કરવા તેને સૂઝયું, જેથી તે દૂતને કહેવા લાગ્યો-“હે દૂત! તું જઇને તારા રાજાને મારે ત્યાં તેડી લાવ, હું તેને રૂપમાં રંભા જેવી રાજકન્યા વરાવી દઉં. ” આ અસંભવ વાત સાંભળી દૂતને વિસ્મયઆશ્ચર્ય સાથે સંદેહ પેદા થયે કે-“શું આ સાચું કહે છે? ૨ કિંવા મશ્કરી કરે છે! પિતાની અંબા જેવી કન્યા જાણ બોઝી કોઢીયાને કોણ આપે ?!” વગેરે વગેરે વિચારમાં ગર્ક થયો. એ જોઈ રાજા બે -“રે મૂખ! શું વિચારના પડ છે !જે મેં વાત કહી છે તે જગતમાં કદિ ફરનાર નથી, માટે પૂરેપૂરી સાચી માની તારા રાજાને તેડી લાવ કે મનેરથ પૂર્ણ કરી દઉ' !!” શ્રી પાળના રાસની અંદર આ ચોથી ઢાળ કહી વિનયવિજયજી કહે છે કે હે શ્રોતાગણ! જરૂર ક્રોધ કરવાથી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત . થતી જ નથી.
( ૧૦–૧૬ ) | (દેહરા-છંદ. ) કેપ કઠિન ભૂપતિ હવે, આ નિજ આવાસ, સિંહાસણે બેઠો અધિક, મન અભિમાન વિલાસ. ૧ મયણાને તેડી કહે, કર્મતણે પખ છોડ, મુજ પસાય મન આણ જિમ, પૂરૂં વાંછિત કોડ ૨ મયણા કહે રે તજે, એ સવિ મિથ્યાવાદ, સુખ દુઃખ જે જગ પામિયે, તે સવિ કર્મ પ્રસાદ. ૩ ૧ આ કથન એજ બોધ આપે છે કે-દુષ્ટજને પિતાની ધારણું પાર પાડવા હામાનું અકલ્યાણ કરવા માટે પણ જરા પાછા પડતા નથી.
૨ જે વાત માનવામાં ન આવે તેવી હોય તે વાત સાંભળી જરા વિચાર કરવાની જરૂર છે. નહીં કે એકદમ તેવી વાતને માની લઈ ફલાઈ બેલી ઉઠવું-એ આ કથન બોધ આપે છે.