________________
૨૨
શ્રીપાળ રાજાને રાંસ
કુણ આવે છે એ, કહે મંત્રી રહેા દૂર,
એવડાં લેાક ઘણાંરી, દરસણુ એહ તણાંરી.
એ પુષ્ટિ સયસાત, થાઇ એક મારી. થાપી રાજા એક, જાચે રાયરાણારી. મારગ મૂકી જામ, નરપતિ દૂર ટળેરી, ગલિતાંગુળી તસ દૂત, આવી તામ મળેરી. ઉત્તમ મારગ કાંઈ, જાયે દૂર તજીરી ? ઉજ્જૈણીના રાય, હાંરે કીતિ સરી. નિર્મુખ આશા ભંગ, જાચક જાસ રહ્યારી, ભારભૂત જગમાંહિ, નિર્ગુણ તેહ કહ્યારી. ૐ અ:—રાજા લશ્કર સહિત જ્યારે અગાડી ચાલી નિકળ્યા ત્યારે સન્મુખ રસ્તામાં બહુજ ધૂળ ઉડતી નજરે પડી, એટલે પ્રધાન તરફ જોઈ પૂછવા લાગ્યા કે—“આટલી બધી ગિરદ કેમ ઉડતી જણાય છે? અને આટલાં બધાં કાણુ લેાકેા આવે છે?” પ્રધાને કહ્યું–“જે એ લેાકા આવે છે તેઓના દર્શનથી પણ! આપ દૂર રહેા; કેમકે તે સાતસો કાઢીઆએ છે, અને એક સપ કરી એક રાજાને સ્થાપન કરી રાજા રાણાઓને જોઈતી ચીજ યાચતા ફરે છે.” આવુ' પ્રધાનનું કહેવું સાંભળી જ્યારે રાજા રસ્તે છેાડી ખીજે રસ્તે ચાલ્યા ત્યારે ગળી ગયેલી આંગળીઓવાળે એક કાઢી દૂત આવી પહેાંચી રાજાને કહેવા લાગ્યા—“હું ઉજેણીના મહારાજ! ૨આ ઉત્તમ રસ્તા છેાડીને આપ અવડ રસ્તે કેમ પધારે છે ? અને લાંખા વખતથી જાળવી રાખેલી કીતિને આજે આ માગ આદરી કેમ હારી જાઓ છે ? જેની અગાડી આવી યાચક નિર્મુખ આશાભગ થઇ રહે છે, તે મનુષ્ય જગતમાં ભારરૂપ સરખા નિર્ગુણીજ જણાય છે, મતલખમાં એજ કે અમે યાચના કરવા આવ્યા છીએ, ત્યારે આપ અમારી આશા ભ`ગ કરવા સરખા મા આદરી અપયશને વરવા કેમ તૈયાર થાઓ છે ? ’’ ( ૧–૬ )
૩
૧ આ કથન એજ ખાધ આપે છે કે જે કાર્યથી પોતાના અન્નદાતાનુ ભલુ થતું હાય કે ખુરૂ' થતું હોય તે કાર્યની તુરતજ સૂચના આપનાર નાકર હોય તેજ નિમક્તલાલ હિતેષી કહેવાય.
૨ આ કથન એજ ખાધ આપે છે કે રાજાએજ સન્માર્ગ છેડીને ઉન્માર્ગે જવુ એ અયેાગ્યજ છે, તથા જે યાચના કરવા આવે તેમની માગણીના અનાદર કરવાથી તે આશાભંગ થાય છે, માટે કાષ્ઠને આશાભંગ કરવા નહીં, આશાભંગ કરનારના જન્મ પૃથ્વીને ભારે મારનારજ ગણાય છે.