________________
ખંડ પહેલો
૧૫ દઈ સઘળાં સિભાગ્ય બક્ષુ.” આ વાત થતી હતી તેવામાં એક કુરૂજગળ દેશથી શંખપુરીના રાજા દમિતારિનો કુંવર અરિદમન, પ્રજા પાળ રાજાને ખંડિયે રાજા હોવાથી તેમની તહેનાતમાં સેવા બજાવવાને માટે આવી પહોંચે, અને રાજ સભા વખતે રાજેશ્વરને નમન કરી તેણે પોતાની યોગ્યતાભરી નિમેલી બેઠક લીધી. એ અરિદમનરાજા યુવાન અને સુંદર રૂપશાળી હોવાથી સભાની અંદર બહુજ ભાવંત જણાતું હતું. તેને જોતાંજ મિથ્યાત્વવાસિની સુરસુંદરીના શરીરમાં જગતને પાયમાલ કરનારો કામદેવ જાગૃત થયે, એથી તેની ફરજ વારંવાર તેણીની દૃષ્ટિ મર્યાદા મૂકીને જતી જણાવા લાગી, એ ઊપરથી પ્રજા પાળ રાજાએ ચેષ્ટાથી જાણી લીધું કે સુરસુંદરીની વૃત્તિ “સ્નેહ સહિત દંપતિ ધર્મમાં જોડાવા અરિદમન સાથે તલપી રહી છે, માટે તેમજ કરવું કેમકે મરજી વિરૂદ્ધ સંબંધ જોડવાથી નઠારાં પરિણામ હાથ લાગે છે, માટે ઈચ્છાવર વરાવ એજ અતિ ઉત્તમ છે.” એ નિશ્ચય કરી તુરતજ કંકુનું તિલક કરી તે અરિદમન સાથે તેજ વખતે સુરસુંદરીને વરાવી દીધી, એમ કરવાનું કારણ એ હતું કે હું જેની ઉપર પ્રસન્ન થઉં છું તેનું તરતજ દુઃખ દારિદ્રય દૂર કરી મોંવાંછિત સુખ આપી શકું છું, એ બેલની તત્કાળ પ્રતીતિ કરાવવા આમ સિદ્ધ કરી બતાવ્યું. કવિ કહે છે કે–મેં આ શ્રી પાળ મહારાજાના રાસની રચના કરી તેમાંથી આ બીજી ઢાળ પૂર્ણ થઈ. હું અંતઃકરણથી ઈરછું કે રાસ સાંભળનારાંઓને ઘેર મંગળમાળા થજે.
(૧૬–૧૯)
(દેહરા છંદ.) મયણ મસ્તક ધૂણતી, જવ દીઠી નરરાય, પછે પુત્રી વાત એ, તુમ મન કેમ ન સહાય ? ૧ સકળ સભાથી સેગણ, ચતુરાઈ ચિત માંહિ, દીસે છે તે દાખ, આણી અંગ ઉત્સાહિ. ૨ *ઉચિત ઈહાં નહિ બોલવું, મયણ કહે મહારાય, મોહે મન માણસ તણું, અવિરૂઆ વિષય કષાય. ૨. નિવિવેક નરપતિ જિહાં, ઉઅંશ નહી ઉપયોગ, સભા લેક સહુ હાજિયા, સરિખો મો સંયોગ. ૪ ૧ જ્યારે. ૨ રાજા. ૩ પસંદ ન પડવું-ન ગમવું ૪ વ્યાજબી–ઘટારત.૫ નઠારાં– ખરાબ ફળ દેનારા. ૬ વિવેક વગરને જ્યાં રાજા હેય. ૭ જરા પણ વિચાર ન હોય.