________________
ખંડ ચોથે
૨૮૩ ચોથે ખંડેઃ સાતમી, ઢાલપુરણ થઈ તે ખાસરે, નવપદમહિમા જે સુણે, તે પામે સુજસ વિલાસરે; તે પામે સુજસ વિલાસેરે.
સંવે, ૪૧ અર્થ:-હવે મોક્ષના ઉપાય સંબંધમાં કહીશ કે–રાગ દ્વેષ વગેરે અંતરશત્રુને પરાજય કરી તથા ઘનઘાતકર્મને નાશ કરી કેવળ જ્ઞાન મેળવી જે અરિહંત થયા તેમનું, આઠ કર્મ ક્ષય કરી સિદ્ધિ વર્યા તે સિદ્ધ ભગવાનનું, પંચાચારને પાળી ગચ્છ પરંપરાને કાયમ રાખી તે આચાર્ય મહારાજનું અંગોપાંગ ભણે ભણાવે તે ઉપાધ્યાય મહારાજનું, તમામ જીવોની તમામ કાર્યસિદ્ધિ કરવાને ઉત્તમ કાર્ય કરે તે મુનિરાજનું, જેના પ્રતાપવડે વસ્તુ માત્રનું જેવું જોઈએ તેવું પૂર્ણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તે જ્ઞાનનું, સમકિતદર્શન પ્રાપ્ત થવાના હેતુ ધારણ કરે તે દશનનું, આઠ કમના જથ્થાને ખુટવાડે તે ચારિત્રનું, અને નિકાચિત કર્મ મેલને શોધી અલગ કરે તે તપનું, અર્થાત્ એ નવે પદનું એકાગ્ર મન વચન તનવડે ધ્યાન ધરવામાં આવે તો મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. માટે એ મેક્ષ મળવાના ઉપાય છે. એ નવપદનું ધ્યાન ધરવાથી પોતાના આત્માનું સ્ફટિક રત્નવત્ ઉજજવળ રૂપ પ્રકાશમાં આવે છે, એટલે કે જેમ સ્ફટિક રત્ન ઉજજવળ હોય છે છતાં તેના નીચે કોઈ પણ રંગનો ડાંખ મૂકવાથી કે રંગ લાગવાથી લાલ પીળું શ્યામ દેખાય; પણ તેને રંગ વા ડાંખ દેવાના પ્રયોગથી દૂર કરી દેવામાં આવતાં પાછું અસલ ઉજ્વળ સ્વરૂપસહિત આનંદ આપે છે, તેમ આત્મા નિર્મળ છતાં કર્મથી લિપ્ત થવાને લીધે મલીન ( સંસારી વિંભાગ ) થઈ પડે, પણ નવપદધ્યાન પ્રગવડે નિર્મળ થતાં જ હેજે પોતાને જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રરૂપ ઉજજવળ ગુણ પ્રગટ થાય છે, તેને આત્મદર્શન કહેવાય છે. જે જીવે એ આત્મદર્શન કર્યું હોય તે જીવે સંસારરૂપ કુવાને ઢાંકી સંસારને મર્યાદામાં લાવી મૂક ગણાય છે, માટેજ સંસારતક નવપદશ્રીનું હમેશાં ધ્યાન કર્યા કરવું. હવે જ્ઞાનના બહુમાન સંબંધમાં કહીશ કે –અજ્ઞાન કષ્ટ કરનારા પુરૂષો કોડે જન્મ લગી મહાન કઠિન તપશ્ચર્યા કર્યા કરે; તોપણ જેટલું પાપ ક્ષય ન કરી શકે તેટલું પાપ જ્ઞાની પુરૂષ અડધાક્ષણની અંદર ક્ષય કરી શકે છે; (ઘડીના છ ક્ષણ થાય છે તે ક્ષણના અરધા ભાગમાં પાપપુંજને પ્રજાળી દે છે.) માટેજ જગતની અંદર કઈ પણ વસ્તુ જ્ઞાનની બરોબરી કરી શકે તેવી છે જ નહીં. એ હેતુને લીધે જ કહેવામાં આવે છે કે જે પ્રાણ આત્મજ્ઞાનની અંદર મગ્ન થઈ સંસારીદશાને વિભાવરૂપ ગણે હમેશાં સ્વભાવદશામાં લીન રહી - આત્મારામની અંદર