________________
હોત! પરંતુ આવું કશું જ તે કરતો નથી : તે તો ભારપૂર્વક કહે છે કે “તે આખી સ્વપ્નસૃષ્ટિ સાથે મારે કશો જ સંબંધ નથી, હું તો, અસતુ જેવા, તે બધા માયામાત્ર જેવા, સ્વાખિક પદાર્થોનો એવો જ અસત્ એક દષ્ટા હતો ! હું તો પૂરેપૂરો જાગી ગયો છું અને કેવળ જાગ્રતભાવથી જ રહું છું !”
પેટ ભરવા માટે જો તેણે પોતાના સ્વજનો પાસે ઘાસ માગ્યું હોત તો, એનો અર્થ એ જ થાય કે સ્વપ્નમાંથી તે હજી જાગ્યો નથી !
હકીકતમાં, કોઈ પણ જાગેલા માણસે, સ્વપ્નમાંનું પોતાનું સ્વપ્ન-શરીર (Dream-body), 2964-4ELET (Dream-objects) 247 2424-gold (Dreamworld), - એ બધાંની સત્યતા (Reality) પૂરવાર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો નથી, અથવા એમ કરવામાં રસ દાખવ્યો નથી !
તાત્પર્યાર્થ એ જ કે અજ્ઞાનની સ્વપ્નાવસ્થામાંથી જે જાગ્યો છે, તેને તે અવસ્થાનું પ્રારબ્ધ કશી જ અસર કરી શકતું નથી. શ્લોકનો દિ-શબ્દ પ્રતિપાદયિતવ્યની નિશ્ચિતતા દર્શાવે છે.
શ્લોકનો છંદ ઉપજાતિ (૪૫૬)
-
૪૫૦ न तस्य मिथ्यार्थसमर्थनेच्छा
न संग्रहस्तज्जगतोऽपि दृष्टः । तत्रानुवृत्तिर्यदि चेन्मृषार्थे
न निद्रया मुक्त इतीष्यते ध्रुवम् ॥४५७॥ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ:
ન તસ્ય મિથ્યાર્થસમર્થના
ન સંગ્રહસ્તજ્જગતોડપિ દૃષ્ટઃ | તત્રાનુવૃત્તિર્યદિ ચેન્યૂષાર્થે
ન નિદ્રયા મુક્ત ઇતીષ્યતે ધ્રુવમ્ I૪૫ શ્લોકનો ગદ્ય અવયઃ
તય (પ્રબુદ્ધ મનુષ્ય) (સ્વનાવાયા:) મિથ્યા-અર્થ-સમર્થનરૂછી (પ્તિ); ત-(સ્વ)-ત: સંગ્રહ માપ ને તૃષ્ટ; તત્ર મૃષાअर्थे चेत् यदि अनुवृत्तिः (स्यात्), (तर्हि) (सः) निद्रया न मुक्तः इति ध्रुवं
વિવેકચૂડામણિ | ૯૦૧
