Page Text
________________
શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય ઃ
વોધન: સદ્-વિવે: વૃદ્-દૃશ્ય-પવાર્થ-તત્ત્વ વિમન્ય, मायाकृतमोहबन्धं छिनत्ति, यस्मात् (तस्य) विमुक्तस्य पुनः संसृतिः न (મતિ) રૂ૪૬॥
શબ્દાર્થ :
-
મુખ્ય વાક્ય : સદ્-વિવે: માયા તમોહવન્ધ નિત્તિ । सम्यग् - विवेक એટલે સાચો, સંનિષ્ઠ અને સંપૂર્ણ વિવેક; એ શું કરે છે ? - છિનત્તિ કાપી નાખે છે, છેદી નાખે છે, ઉચ્છેદ કરે છે, શાનો ? કોનો ? માયા‰તમોહવચમ્ । વન્ય એટલે બંધન; માયાએ ઉત્પન્ન કરેલા મોહનાં બંધનનો. પેલો ‘વિવેક’ કેવો છે ? નોધનન્યઃ । નન્ય એટલે જન્મેલો, ઉદ્ભવેલો, પેદા થયેલો; શાના વડે જન્મેલો ? વોધ એટલે જ્ઞાન, આત્માનું જ્ઞાન, દ એટલે સ્પષ્ટ, શુદ્ધ, અજ્ઞાન કે વિપરીતજ્ઞાન વિનાનું, એનાથી રહિત. આત્મવિષયક સ્પષ્ટ જ્ઞાન વડે જન્મેલો વિવેક. આવું છેદન કરતાં પહેલાં ‘વિવેક’ શું કરે છે ? આ પ્રમાણે : તાદૃશ્યपदार्थतत्त्वं विभज्य । દૃષ્ટા અને દૃશ્ય, એ બંનેના પદાર્થોનું વિભાજન કરીને, એ બે વચ્ચે જુદા-જુદા વિભાગો કરીને; એટલે કે ‘આત્મા' અને ‘અનાત્મા’, એ બંનેનો તાત્ત્વિકપણે વિવેક કરીને, એ બંનેને તાત્ત્વિક દૃષ્ટિએ વિવિક્ત-વિભક્ત કરીને; આવાં વિભાજનનું શું અને કેવું પરિણામ આવે છે ? यस्मात् (तस्य) विमुक्तस्य પુન: સંસ્કૃતિ: ન (સન્મતિ) । સંસ્કૃતિ: એટલે સંસાર, સંસારી જીવન; જેથી આવા વિમુક્ત થયેલા સાધક માટે ફરીથી સંસાર ઉદ્ભવતો નથી. (૩૪૬)
-
અનુવાદ :
-
-
સ્પષ્ટ(શુદ્ધ)જ્ઞાનથી ઉત્પન્ન થયેલો સમ્યક્ વિવેક, દૃષ્ટા અને દૃશ્ય પદાર્થોનું વિભાજન કરીને, માયાએ પેદા કરેલા મોહને છેદી નાખે છે, જેથી, વિમુક્ત થયેલા જીવાત્મા માટે ફરીથી સંસાર ઉદ્ભવતો નથી. (૩૪૬)
ટિપ્પણ :
આમ તો, પ્રતિપાદયિતવ્યની દૃષ્ટિએ, આ શ્લોક, આ પહેલાંના શ્લોકનાં તાત્પર્યના અનુસંધાનમાં જ છે ઃ વિક્ષેપશક્તિને પોતાની શક્તિનાં બળે પ્રબળ અને પ્રભાવિત કરનાર આવરણશક્તિનો નાશ કરવાનો આધાર છે, ‘આત્મા’ અને ‘અનાત્મા’નો ‘વિવેક’ કરવાની શક્તિ, - એમ પ્રતિપાદિત કરીને, એ જ વિવેક', જીવાત્માને સંસારબંધનમાંથી વિમુક્ત કરીને, તેનાં માટેનાં જન્મમૃત્યુનાં ચક્રનો અંત
વિવેકચૂડામણિ | ૬૫૩
-
| SR No. | 006075 |
| Book Title | Vivek Chudamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanand L Dave |
| Publisher | Pravin Prakashan |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 1182 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |