Page Text
________________
શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ :
સંસારબન્ધવિચ્છિન્ત્ય તદ્-દ્રુયં પ્રદહે ્ યતિઃ । વાસનાવૃદ્ધિરેતાભ્યાં ચિન્તયા ક્રિયયા બહિઃ ॥૩૧૫/
શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય ઃ
(તસ્માત્) સંસારવ—વિચ્છિઐ યતિ: ત ્-ë પ્રદેત્ । ચિન્તયા વહિ: જિયયા (૬) તામ્યાં વાસનાવૃદ્ધિ: (મવતિ) રૂા
શબ્દાર્થ :
=
મુખ્ય વાક્ય : યતિ: ત-યં પ્રòત્ । યતિઃ એટલે સતત પ્રયત્ન કરનાર (યત્ એ ધાતુ પરથી બનેલો શબ્દ, - યતિ:) મુનિ, મુમુક્ષુ સાધક; ત ્-દયમ્ । યં એટલે બેનો સમૂહ, સતત પરસ્પર સાથે રહેતી બે વસ્તુઓ : અહીં, વાસના અને કર્મ); તે બંનેને સાધકે પૂરેપૂરાં (પ્ર) બાળી નાખવાં જોઈએ. શા માટે બાળી નાખવાં જોઈએ ? - સંસારનવિચ્છિê।વિિિત્ત (વિ + છિન્દ્ - કાપી, છેદી નાખવું, એ ધાતુ પરથી બનેલો શબ્દ) એટલે કાપી નાખવાની, તોડી નાખવાની, નાશ કરવાની ક્રિયા સંસારનાં બંધનને કાપી નાખવા માટે. આમ ન કરવામાં આવે તો કેવું પરિણામ આવે ? - વિન્તયા નહિઃ યિયા (૬) વાસનાવૃદ્ધિ: (મતિ) । વાસનાની વૃદ્ધિ થતી રહે, વાસનામાં વધારો થયા કરે; શાનાથી આવું બને ? બે કારણે : (૧) વિન્તયા । વિન્તા એટલે વિષયોનું, વિષયવાસનાનું ચિન્તન, એના જ વિચારો; અને (૨) વૃત્તિ: યિયા । બહારની ક્રિયા; ‘ચિન્તન’ તો ચિત્તમાં, અંદર, ચાલે, પણ એ ચિંતન પ્રમાણેની વિષયોપભોગની ક્રિયા તો, ઇન્દ્રિયોની ક્રિયાઓ વડે બહાર (વૃત્તુિ) ચાલે. આ બંને ચાલતાં જ રહે તો વાસનાની વૃદ્ધિ પણ થતી જ રહે. (૩૧૫)
અનુવાદ :
તેથી (તે કારણે) સંસારનાં બંધનને કાપી નાખવા માટે, યત્નશીલ મુનિએ તે બંને(વાસના અને કર્મો)ને પૂરેપૂરાં બાળી નાખવાં જોઈએ; (નહિંતર) વિષય-ચિંતન અને તે પ્રમાણે થતી બાહ્ય ક્રિયા, - એ બંને વડે, વાસના વધતી જ રહે છે. (૩૧૫) ટિપ્પણ :
મોક્ષાર્થી સાધક માટે, ‘અહંકાર’ એ એક ‘શત્રુ' છે અને આ શત્રુ પણ કંઈ જેવો-તેવો, સામાન્ય પ્રકારનો નહીં; પણ એવો ભયંકર કે એક વાર તેનું નિયંત્રણ કર્યા પછી પણ સાધક જો સાવચેત ન રહે અને વિષયચિંતન ચાલુ રાખે તો, આ ૫૭૬ / વિવેકચૂડામણિ
| SR No. | 006075 |
| Book Title | Vivek Chudamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanand L Dave |
| Publisher | Pravin Prakashan |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 1182 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |