________________
૨ ]
હે કૌન્તય! આ શરીર તે ક્ષેત્ર કહેવાય છે, અને એને જે જાણે છે તેને તત્ત્વજ્ઞાનીઓ ક્ષેત્રજ્ઞ કહે છે. (૨) क्षेत्रमं चापि मां विद्धि सर्वक्षेत्रेषु भारत । क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोर्ज्ञानं यत्तज्ज्ञानं मतं मम ॥१३-२ વળી ક્ષેત્રજ્ઞ તે જાણ મને જ સર્વ ક્ષેત્રમાં ક્ષેત્રક્ષેત્રજ્ઞનું જ્ઞાન, તેને હું જ્ઞાન માનતે.
અને હું ભારત ! બધાં ક્ષેત્રો-શરીર–ને વિષે રહેલા મને ક્ષેત્રજ્ઞ જાણુ. ક્ષેત્ર તથા ક્ષેત્રજ્ઞના ભેદનું જ્ઞાન તે જ્ઞાન છે એમ મારે અભિપ્રાય છે. (૩) अहमात्मा गुडाकेश सर्वभूताशयस्थितः। अहमादिश्च मध्यं च भूतानामन्त एव च ॥१०-२० હું જ આત્મા રહ્યો સર્વ ભૂતેનાં હૃદય વિષે; આદિ, મધ્ય તથા અંત, હું જ છું ભૂતમાત્રનાં.
હે ગુડાકેશ! હું બધાં પ્રાણુઓના હૃદયને વિષે રહેલે આત્મા છું. હું જ ભૂતમાત્રને આદિ, મધ્ય અને અંત છું. (૪) जातस्य हि ध्रुवो मृत्युर्बुवं जन्म मृतस्य च । तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुमर्हसि ॥२-२७
