________________
[ ૨૯ મેળવી શકાય છે. પૂર્ણતાએ પહોંચીએ નહિ ત્યાં સુધી આપણે સાધના વગર આગળ વધી શકીએ જ નહિ. મનને તેના મૂળ સ્થાન–આત્મા તરફ વાળીને પૂર્ણ મનોનિગ્રહ મેળવવાનો પ્રયાસ ચાલુ રાખી, તેમાં આપણે સિદ્ધિ મેળવવી જોઈએ. મનના સંયમ વગર ધ્યાન થઈ શકતું નથી. જ્યારે જ્યારે વિચાર ઊભું થાય ત્યારે ત્યારે દરેક પ્રકારના વિચારનો ત્યાગ કરી, આપણે કેવળ આપણા મૂળ સ્વરૂપમાં જ રહેવું જોઈએ. આત્મા સદા વિદ્યમાન છે, જેનું આપણે વિચારના મૂળ અર્થાત્ કેવળ શુદ્ધ સત્વચિત્ રૂપે દર્શન કરવાનું છે, એ મૂળ સ્થાન અર્થાત હદયને પામવા માટે દરેક જાતના વિચારનો ઉચ્છેદ કરવો જોઈએ. માટે જ ગીતાનું કથન છે કે ન ક્રિપિ જિન્તતા વિચારનો પૂર્ણ ત્યાગ એટલે મનોનાશ; કારણ કે મન વિચારેના સમૂહ સિવાય અન્ય કશું જ નથી. જુવમેવાતિય બ્રહ્મને સાક્ષાત્કાર, સ્વયં માયાજાળરૂપી મનના નાશ વિના અશકય જ છે. (લોક ૨૭).
જ્યાં સુધી મન આત્મામાં તન્મય થઈ જાય નહિ ત્યાંસુધી તેને આત્મામાં સ્થિર કરતા, આત્માના અંકુશ હેઠળ જ રાખ્યા કરવું જોઈએ. મન ઇન્દ્રિય વડે સહેલાઈથી દોરવાતું હોવાને કારણે, તે સ્વભાવે જ
