________________
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણના છૂટા બેલ.
જીવના ૧૪ ભેદ, અજીવન ૧૪, પુણ્યના ૪૨, પાપના ૮૨, આશ્રવના ૪૨, સંવરના ૫૭, નિર્જરાના ૧૨, બંધના ૪ અને મોક્ષના ૯ ભેદ છે.
જીવના ૧૪ ભેદ–સૂક્ષ્મ એકેદ્રિય, બાદર એકેદ્રિય, બેઇદ્રિય, તેઈદ્રિય, ચëરિદ્રિય, અસંજ્ઞી પંચંદ્રિય અને સંજ્ઞી પંચેંદ્રિય એ ૭ અપર્યાપ્ત ને ૭ પર્યાપ્તા.
જીવનું લક્ષણ-જ્ઞાન દર્શને ચારિત્ર તપ વીર્ય ને ઉપયોગ. પઢિ ૬ આહાર, શરીર, ઈકિય, શ્વાસોશ્વાસ, ભાષા ને મન. એપ્રિય ને ૪, વિકસેંદ્રિય ને અસંસીને ૫, અને સંસીને ૬ પર્યાપ્તિ હોય છે.
દ્રવ્યપ્રાણ-એકિયને ૪, બેઈદ્રિયને ૬, ઈદ્રિયને ૭, ચઉરિદ્રિયને ૮, અસંજ્ઞી મનુષ્યને ૭-૮, અસંજ્ઞી તિર્યંચને ૯ અને સંજ્ઞી (એમનવાળા )ને ૧૦ પ્રાણ હોય છે.
અજીવના ૧૪ ભેદ ધર્માસ્તિકાયના સ્કંધ, દેશ અને પ્રદેશ. અધર્માસ્તિકાયના સ્કંધ, દેશ ને પ્રદેશ, આકાશાસ્તિકાયના સ્કંધ, દેશ ને પ્રદેશ. પુદ્ગલાસ્તિકાયના સ્કંધ, દેશ, પ્રદેશ ને પરમાણુ.
અને કાળનો ૧ ભેદ છે. સ્કંધ=આખો ભાગ. દેશકધમાંથી કપેલો ભાગ, પ્રદેશ કંધની સાથે મળેલો અને જેને ભાગવાથી બે ભાગ ન થાય તે, પરમાણુકંધથી છૂટો પડેલો અને જેને ભાગવાથી બે ભાગ ન થાય તે.
ધર્માસ્તિકાય–જીવ અને પુદગલને ચાલવામાં સહાય આપનાર, અધર્માસ્તિકાય-જીવ અને પુદગલને સ્થિર રહેવામાં સહાય આપનાર, આકાશાસ્તિકાય–જીવ અને પુદ્ગલને અવકાશ (જગ્યા) આપનાર. કાળ-સર્વમાં વર્તનાર. પુદ્ગલનું લક્ષણ–વર્ણ ગંધ રસ ને સ્પર્શ.
