________________
૩૮૨
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ
પંચમ
સુંદર ભાષણુના અભ્યાસમાં આસકત એવા પિપટને નીચ એવા કાગડાઓ હસે છે કે આ શું મફતની માથાકુટ કરી રહ્યો છે પરંતુ સાઓમાં મધુર વા
ને બોલતાં તેને જોઈને તે કાગડાઓ લજજાથી હેઠાં મહેઠા રાખનારા થાય છે એટલે શરમથી નીચું જોઈ જાય છે તેમ વિદ્યાભ્યાસ કરનારની હાંસી કરનાર નીચ પુરૂષની અને એ સ્થિતિ થાય છે. ૯ સુજનની વાણી સામે દુર્જનની ભયંકરતા
मालिनी. इदमपटुकपाटं जर्जरः पञ्जरोऽयं, विरमति न गृहेऽस्मिन्करमार्जारयात्रा । शुक मुकुलितजिहः स्थीयतां किं वचोभि स्तववचन-विनोदे नादरः पामराणाम्। १०॥
હે પિપટ આ તુટેલ કમાડ છે. અને આ તારૂં પાંજરું પણ જીર્ણ થઈ ગયું છે તેમ આ ઘરમાં નિર્દય એવા બિલાડાંઓનું આવવું બંધ પડતું નથી માટે તારી જી.
ને દબાવીને સ્થિર થઈ જા. કારણ કે તારા મધુર વચનથી આ સ્થળે શું ફળ છે ? કેમકે તારા ભાષણનું શ્રવણ જે બીલાડાંને થશે તે ઉલટા તારા પ્રાણની હાનિ થશે.
અલ્યાવસ્થામાં મદ બળ. શાર્દૂલવિડિતમ્ (૧૧ થી ૧૬ ) स्पर्धेतां सुखमेव कुञ्जरतया दिक्कुञ्जरैः कुञ्जरा ग्राम्या वा वनवासिनो मदजलपस्निग्धगण्डस्थलाः । आकालस्य कुतूहलं शृणु सखे प्राचीनपालोमलैः,
प्रायः स्निग्धकपोलपालिरधमः कोलोऽपि संस्पर्धते ॥ ११ ।। ખેદયુકત કાળનું કૌતુક એ છે કે જન્મ વખતના ગંડસ્થળમાં રહેલા મલેથી ભીજાએલ ડુક્કર હાથીની સામે સ્પર્ધા કરે છે તે પછી મદના પાણીથી ભીંજાયેલ ગંડસ્થળવાળા ગામમાં રહેવાવાળા અથવા વનમાં વસવાવાળા હાથીએ પિતે હાથી છે તેથી દિશાના હાથીઓની સાથે સ્પર્ધા કરે તેમાં શું બેટું? ૧૧
દુર્જનનું ખરૂ સ્વરૂપ मेषं कोऽपि झरे पिबन्तमवदद्वारि च्युतं ते मुखादायातीति को न चैवमुरणोऽधोऽस्मीति वर्षात्पुरा । मा वोचो ढक रे न मे जनिरभूत्तातस्तवोक्त्वा गृहीत् , कश्चिदोषमसन्तमप्यथ वदन्दीनं खलो बाधते ॥ १॥
