________________
હોય છે, કેટલીક આર્થિક જરૂરિયાતો હોય છે તો કેટલીક માનસિક અને આધ્યાત્મિક જરૂરિયાતો પણ ઊંડે ઊંડે રહે છે.
દરેક પ્રકારની ઈચ્છાઓ - જરૂરિયાતોના જવાબ રૂપે તેણે કંઈક ઉભુ કર્યું છે. તો તેની આધ્યાત્મિક જરૂરિયાતો અને ઈચ્છાઓને સંતોષવા તે ધર્મસ્થાનોનું સર્જન કરે છે. મંદિર નિર્માણની પરંપરા આમ સહેતુક અને માનવીય ભાવનાઓનું પ્રતિબિંબ છે.
મંદિર એટલે દેવસ્થાન.
મંદિર એટલે દેવનું સ્થાન.
મંદિર એટલે દેવને મળવાનું સ્થાન.
મંદિર એટલે દેવમાં ભળવાનું સ્થાન. મંદિર એટલે દેવને ઝીલવાનું સ્થાન.
કોઈ પણ ચીજના અવતરણ માટે કે તેને ઝીલવા માટે કંઈક સંયોજન આવશ્યક છે. ધ્વનિ તરંગોને ઝીલીને પ્રસારિત કરનાર રેડિયો નામનું સાધન છે. મંદિરની સ્થાપત્ય કલા અને વાસ્તુકલાને ધ્વનિ સાથે મજબુત સંબંધ છે. મંદિરમાં વચ્ચે થતી ગુંબજની રચના આમાં બહુ મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. સામાન્ય મકાનો કરતા મંદિરની રચનાશૈલી જુદી પડે છે. બુનિયાદી ફરક એ છે અને તેની પાછળના માનવીય ખ્યાલો છતા થાય છે. મનુષ્ય ગમે તે ક્ષેત્રમાં કે સમયમાં જીવતો હોય, તેના અંતરમાં ઈશ્વરીય તત્ત્વ અંગેનું એક બીજ પડેલું છે.
મંદિર નિર્માણ એ કોઈ સામાન્ય ચણતર ક્રિયા નથી. હાઈરાઈઝ ટાવર્સ બાંધી શકનારા મજુરો અહીં કામ નથી લાગતાં. આ એક Skilled Labour નો મુદો અને મુસદ્દો છે. તેના જાણકારો અને નિષ્ણાતો અલગ હોય છે. હજારો ટન વજન ધરાવતું એક મંદિર નિર્મિત થાય છે ત્યારે તેમાં નામ પૂરતુંય લોખંડ વપરાયું હોતું નથી.
૦૪
વિચારોની દીવાદાંડી
