Jainism Course Part 04

SR No.: 006050
Original Sutra Author: N/A
Author: Maniprabhashreeji
Publisher: Adinath Rajendra Jain Shwetambara Pedhi
Publication Year: 2011
Total Pages: 222
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 10 MB

Page 38

૩. તેઉકાયઃ બધા પ્રકારની અગ્નિ, ઇલેક્ટ્રીસીટી, અંગારા, વિજળી, ઉલ્કાપાત વગેરે.
૪. વાઉકાય ઃ ઉપર નીચે ઉડતો વાયુ, ગોળાકાર ફરતો વાયુ, મોંઢેથી નીકળતો વાયુ, અવાજ કરતો વાયુ, તનવાત, એ.સી., પંખા-કૂલરની હવા, તોફાન, આંધી વગેરે.
૫. વનસ્પતિકાય વનસ્પતિકાયના બે ભેદ છે. પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય અને સાધારણ વનસ્પતિકાય. ૧. પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય જેના એક શરીરમાં એક જીવ હોય તે, જેમ કે ફળ-ફૂલવગેરે.
૨. સાધારણ વનસ્પતિકાય જેના એક શરીરમાં અનંત જીવ હોય છે. જેમ કે બધા પ્રકારના જમીનકંદ-બટાકા, ડુંગરી, લસણ, લીલી આદુ, પાલક, મૂળાની ભાજી વગેરે.
પર્યાપ્ત-અપર્યાપ્તનું વિશેષ સ્વરૂપ છે પર્યાપ્ત પુગલોનો સંચય હોવાથી ઉત્પન્ન થયેલી આત્માની શક્તિ વિશેષ. આ પર્યાપ્તિ છ: પ્રકારની છે. ૧. આહાર પર્યાપ્તિઃ આહાર ગ્રહણ કરીને એને રસ અને ખલના રૂપમાં પરિવર્તિત કરવાની શક્તિ. ૨. શરીર પર્યાપ્તિ રસ રૂપમાં રહેલા આહારમાંથી સાત ધાતુમય શરીર બનાવવાની શક્તિ. ૩. ઇન્દ્રિય પર્યાપ્તિ : સાત ધાતમાં જે જીવની જેટલી ઇન્દ્રિય કહેલી છે એટલી ઇન્દ્રિય બનાવવાની શક્તિ. ૪. શ્વાસોચ્છવાસ પર્યાપ્તિઃ શ્વાસોચ્છવાસ વર્ગણાના પુલોને ગ્રહણ કરીને શ્વાસોચ્છવાસ રુપમાં પરિણમન કરવાની શક્તિ. ૫. ભાષા પર્યાપ્તિ : ભાષા વર્ગણાના પુગલોને ગ્રહણ કરીને ભાષા રુપમાં પરિણમન. કરવાની શક્તિ. ૬. મન પર્યાપ્તિઃ મનોવર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને મન રૂપમાં પરિણમન કરવાની શક્તિ. સ્વયોગ્ય પતયો :
એકેન્દ્રિય એમને આહાર, શરીર, ઇન્દ્રિય અને શ્વાસોચ્છવાસ આ ચાર પર્યાપ્તિઓ હોય છે. વિકસેન્દ્રિય (બેઇ.-તેઇ.-ચઉ.) અસંજ્ઞિ પંચેન્દ્રિય-એમને મન સિવાયની પાંચ પર્યાપ્તિઓ હોય છે. સંજ્ઞિ પંચેન્દ્રિય (ગર્ભજ મનુષ્ય, ગર્ભજ તિર્યંચ, દેવ, નારકી) એમને છ: પર્યાતિઓ હોય છે.
કોઈપણ જીવ ઓછામાં ઓછી ત્રણ પર્યાપ્તિઓ પૂરી કરીને જ કરે છે. એના સિવાય નહી, પરંતુ આગળની સ્વયોગ્ય પર્યાદ્ધિઓ પૂર્ણ કરીને મરે તો જીવ પર્યાપ્ત કહેવાય છે. જો પૂરી કર્યા વિના મરે તો અપર્યાપ્ત કહેવાય છે. જેમકે એકેન્દ્રિય જીવની સ્વયોગ્ય પર્યાતિ ચાર છે. જો એ ચાર પર્યાપ્તિઓ પૂર્ણ કરીને મરે તો પર્યાપ્ત અને ચોથી અધૂરી છોડીને મરે તો અપર્યાપ્ત કહેવાય છે.