________________
ම
Sany
* આચાર્ય શ્રી શય્યભવસૂરિ 5
શાસનનાયક પ્રભુવીરના તૃતીય પટ્ટધર શ્રી જબૂસ્વામિ પછી શ્રી પ્રભવસૂરિ થયા. જૈનધર્મની પ્રભાવના કરતા જયારે તેઓ જીવનની અંતિમ અવસ્થામાં પહોંચ્યા ત્યારે એમને શ્રી સંઘની ચિંતા સતાવવા લાગી. એમના ગયા પછી શાસનનું ઉત્તરદાયિત્વ કોઈ નિષ્ઠાપૂર્વક સંભાળી શકે એવા યોગ્ય વ્યક્તિની એમને તલાશ હતી. એ જ તલાશમાં એમને સહુથી પહેલા પોતાના શિષ્ય પરિવાર ઉપર નજર ઘુમાવી. પરંતુ એમને નિરાશા જ હાથ લાગી. ત્યાર પછી એમણે પૂરા જૈન સંઘ ઉપર ઉપયોગ મૂક્યો. પરંતુ શાસનનો ભાર સંભાળી શકે એવો યોગ્ય વ્યક્તિ એમણે ક્યાંય નજર ન આવ્યો. પાટ પરંપરાની અખંડિતતાને બનાવી રાખવા માટે એમણે જૈનેતરોમાં શ્રુત દૃષ્ટિનો ઉપયોગ કર્યો. ત્યારે બ્રાહ્મણ સમાજમાં રાજગૃહી નિવાસી શય્યભવ બ્રાહ્મણમાં એમને એ પાત્રતા દેખાણી. તે હેતુથી શ્રી પ્રભવસૂરિજી રાજગૃહી પધાર્યા.
આ શયંભવ બ્રાહ્મણ વૈદિક ગ્રંથોના પ્રકાંડ વિદ્વાન હતા. તથા યજ્ઞાદિ ક્રિયાકાષ્ઠોમાં પણ એમની બહુ જ નિષ્ઠા હતી. સાથે જ તેઓ જૈનધર્મના દ્વેષી, કઠોર તેમજ અહંકારી સ્વભાવના પણ હતા. માટે એમને આ માર્ગે લાવવા અત્યંત જ કઠીન કાર્ય હતું. શ્રી પ્રભવસૂરિજીએ ચાલાકીથી કામ લેવાનું નક્કી કર્યું. એક દિવસ એમણે શયંભવ બ્રાહ્મણ દ્વારા થઈ રહેલા યજ્ઞ સ્થાનમાં પોતાના બે શિષ્યોને પૂરી યોજના સમજાવીને મોકલ્યા. જૈનમુનિને જોઈને શઠંભવ બ્રાહ્મણે એમને અપમાનિત કરીને બહાર કાઢવાનો આદેશ આપ્યો. ત્યારે તે બંને મુનિ બોલ્યા “અહો કષ્ટ અહો કષ્ટ તત્ત્વ ન જ્ઞાયતે પર” અર્થાત્ આ કેટલા ખેદની વાત છે કે તત્ત્વ કોઈ જાણતું નથી. આટલું કહીને એ બંને મુનિ ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા.
મુનિની આ વાત સાંભળીને શયંભવ વિચારમાં પડી ગયા “આ મુનિ કયા તત્ત્વની વાત કરી રહ્યા છે? વેદ જ તો પ્રામાણિક તત્ત્વ છે. પરંતુ જૈનમુનિ ક્યારેય જુદુ નથી બોલતા તો એ કયું તત્ત્વ છે કે જેને હું નથી જાણતો?” પોતાના પ્રશ્નોના સમાધાન માટે તેઓએ યજ્ઞાચાર્યની પાસે જઈને પુછયું “તત્ત્વ શું છે? તે મને બતાવો” ત્યારે યજ્ઞાચાર્યે કહ્યું “આ યજ્ઞ જ વાસ્તવિક તત્ત્વ છે.” આ સાંભળી ક્રોધિત થઈને હાથમાં ખગ લઈને તેમણે પૂછ્યું ““તત્ત્વ શું છે ? બતાવો નહીંતર આ | તલવારથી આપનું શિરચ્છેદ કરી દઈશ.” એથી ડરીને યજ્ઞાચાર્યે પરમ સત્ય તત્ત્વના રૂપે યજ્ઞના સ્તંભની નીચે રહેલ શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુની પ્રતિમાને બહાર નિકાળી. ને કહ્યુ “આ વાસ્તવિક તત્વ છે.” સમરસમાં લીન પ્રભુની પ્રતિમા જોઈને શäભવ પ્રતિમાને નિહારવામાં લીન થઈ ગયા. ત્યારપછી તેઓ પ્રભવસૂરિજી પાસે પહોંચ્યા અને એમને તત્ત્વ બતાવવાની પ્રાર્થના કરી. એમની પાસેથી તત્ત્વબોધ પ્રાપ્ત કરીને તેઓ દીક્ષિત થયા તેમજ અધ્યયન કરી દ્વિતીય શ્રત કેવલી થયા.
(39)