________________
સૂર્ય-ચન્દ્રની પંકિંત: અઢીદ્વીપમાં ૧૩૨ સૂર્ય અને ૧૩ર ચન્દ્ર સામ-સામે ૬૬-૬૬ની પંક્તિમાં ચાલે છે. લવણ સમુદ્રના ચન્દ્ર-સૂર્ય ઉદક સ્ફટિક રત્નથી બનેલા છે. જેનાથી ૧૬,૦૦૦ યોજન ઉંચી શિખાની વચ્ચેથી જ્યારે એ ચાલે છે ત્યારે એના પ્રભાવથી પાણી એમને ચાલવા માટે માર્ગ આપે છે. તથા એ વિમાનોની કાંતિ વગેરેને ક્ષતિ થતી નથી.
- અઢી દ્વીપ
૬૬ ચન્દ્ર
૬૬ સૂર્ય
૬૬ ચન્દ્ર
કાલોદધિ સમુદ્રઃ આ સમુદ્ર ધાતકી ખંડ પછી આવે છે. આ સમુદ્રનું પાણી કાળું હોવાથી એનું નામ કાલોદધિ છે. ધાતકી ખંડની જગતિ (સીમા)થી ૧૨,000 યોજન પૂર્વ-પશ્ચિમ દિશામાં જવાથી ગૌતમ દ્વીપના જેવો અહીંના અધિષ્ઠાયક કાલ-મહાકાલ દેવના સ્થાન છે. કાલોદધિની જગતિથી ૧૨,000 યોજન અંદર જવાથી કાલોદધિના ૪૨ સૂર્ય તથા ૪૨ ચન્દ્રના દ્વીપ છે. આ સમુદ્રમાં પાતાલ કળશ વગેરે કંઈજ નથી. આ સમુદ્રના પાણીનો સ્વાદ વરસાદના પાણી જેવો હોય છે.
- મનુષ્ય લોકની બહાર અસંખ્ય દ્વીપ-સમુદ્ર કિ
માત્ર મનુષ્યલોકમાં જ મનુષ્યોનું જન્મ-મરણ થાય એની બહાર રુચક દ્વીપ સુધી ચારણ મુનિઓનું તથા વિદ્યાધરોનું ગમનાગમન છે, પરંતુ ત્યાં કોઈનું જન્મ-મૃત્યુ થતું નથી. વ્યવહાર સિદ્ધ, કાલ, અગ્નિ, ચન્દ્ર - સૂર્યાદિનું પરિભ્રમણ, ઉત્પાત સૂચક ગાંધર્વ નગર વગેરે પદાર્થ અઢી દ્વીપની બહાર નથી હોતા.
પુષ્કરવર દ્વીપ પછી સાદાપાણીવાળું તથા ૩૨ લાખ યોજન વિસ્તારવાળું પુષ્કરવર સમુદ્ર છે. એના પછીના દ્વીપસમુદ્ર આ પ્રમાણે છે.