________________
પ્રભુનું નિવણ:
અનંત જીવોને પ્રતિબોધ કરતાં પરમાત્માએ સાતસો વર્ષ કેવલી પર્યાયમાં વ્યતીત કર્યા. અષાઢ સુદ આઠમના મધ્યરાત્રિમાં ચિત્રા નક્ષત્રની સાથે ચંદ્રયોગ હતો ત્યારે એક માસનું અનશન કરીને પોતાના અઘાતિ કર્મોનો ક્ષય કરીને પપ૬ સાધુઓની સાથે પદ્માસનમાં બેસીને સિદ્ધપદને પ્રાપ્ત કર્યું.
એ કામ-વિજેતા સ્થૂલિભદ્ર તે પાટલીપુત્રના અધિપતિ મહારાજા નંદના શકપાલ નામના મંત્રી હતા. રાજાની વફાદારી તથા રાજય સુરક્ષાનો ભાવ એમના રોમે-રોમમાં વસ્યો હતો. એમને સ્થૂલિભદ્ર અને શ્રીયક નામના બે પુત્ર અને યક્ષા વગેરે સાત પુત્રિઓ હતી. સાતેય બહેનોનો ક્ષયોપશમ એટલો તીવ્ર હતો કે યક્ષા એકવાર જે સૂત્રાદિ શ્રવણ કરતી તે એને કંઠસ્થ થઈ જતો હતો. આ પ્રમાણે યક્ષદિન્ના બે વાર, ભૂતા ત્રણ વાર, ભૂતદિના ચાર વાર, રોણા પાંચ વાર, વેણા છ વાર તેમજ રેણા કોઈપણ સૂત્રને સાત વાર સાંભળવાથી યાદ કરી લેતી હતી. શમડાલ મંત્રીનો આખો પરિવાર જૈનધર્મ તથા જિનેશ્વર દેવના પ્રતિ સમર્પિત હતો. ધર્મમય વાતાવરણની સાથે સાથે વ્યવહારિક શિક્ષણ ગ્રહણ કરતાં બધા ભાઈબહેન મોટા થયા.
મોટો પુત્ર સ્થૂલિભદ્ર પરમ વૈરાગી હતો. એમના જીવનને જોઈને એમના માતા-પિતાને ચિંતા થવા લાગી કે જો આનો વૈરાગ્ય આવો જ રહેશે તો આનો સંસાર કેવી રીતે ચાલશે ? માટે એમણે એના મનને પરિવર્તિત કરવાનું કાર્ય એના મિત્રોને સોંપ્યું. પરંતુ એમને નિરાશા જ હાથ મળી. શરૂઆતમાં બંધા મિત્ર અને સંસારના રંગરાગથી આકર્ષિત કરવાનો પ્રયાસ કરતા પરંતુ સ્થૂલિભદ્રનો પ્રતિભાવ તથા મિત્રોની દલીલો સમક્ષ એમના તર્ક એટલા સુંદર અને સચોટ હતા કે એમના બધા મિત્રો પણ વૈરાગી બની જતા. આ જોઈને એમના માતા-પિતા હતાશ બની ગયા. જ્યારે ઘી સીધી આંગળીથી ન નીકળે ત્યારે આંગળી વાંકી કરી લેવી જોઈએ એવું વિચારીને એમણે સ્થૂલિભદ્રને વિચલિત કરવાનું કાર્ય બુદ્ધિનિધાન ચાણક્યને સોંપ્યું. ચાણક્યએ વિચાર્યું કે ભલેને સ્થૂલિભદ્ર બહુ ચતુર તથા પરમ વૈરાગી છે પરંતુ સાથે સાથે તે કલાપ્રિય પણ છે. સમાન રુચિ રાખવાવાળા લોકોનો તાલમેલ જલ્દી થાય છે. માટે એને વિચલિત કરવાને માટે એક એવો વ્યક્તિ જોઈએ જેનામાં અદ્ભુત કલા કૌશલ હોય. એ સમયે પાટલીપુત્રમાં આમ્રપાલીકા નૃત્યમાં પારંગત કોશા વેશ્યા પોતાની નૃત્યકલા તથા સૌંદર્યને કારણે સર્વત્ર પ્રસિદ્ધ હતી. ચાણક્યને તે યોગ્ય લાગી અને એકવાર અતિ આગ્રહ કરીને સ્થૂલિભદ્રને કોશા વેશ્યાને ત્યાં લઈ ગયો. પ્રથમ વખત જ કોશાના અપૂર્વ સૌંદર્યને જોઈને સ્થૂલિભદ્ર એની ઉપર મોહિત થઈ ગયા. નૃત્ય શરૂ થયું. સ્થૂલિભદ્રના હાવભાવ જોઈને તક સારી છે
(1)