Page Text
________________
यो वैशाख स्थानकस्थायिपादः श्रोणिदेशे न्यस्तहस्तद्वयश्च । कालेऽनादौ शश्वदूर्ध्वदमत्वात्, बिभ्राणोऽपि श्रान्तमुद्रामखिन्नः॥४॥ પરમ ઉપકારી ઉપાધ્યાયશ્રી વિનયવિજયજી “શાન્તસુધારસ' ગ્રંથમાં લોકસ્વરૂપ ભાવનાને ગાતાં બતાવે છે કે લોકપુરુષે પોતાના બંને પગ પહોળા કરીને જમીન ઉપર મજબૂતાઈથી રાખ્યા છે અને પોતાના બંને હાથ કમર ઉપર મૂક્યા છે. અનાદિકાળથી આ રીતે એકદમ સીધા ઊભા રહેવાથી મુખ ઉપર થાકનાં ચિહ્નો હોવા છતાં પણ તે પોતાની જાતને નિયંત્રિત રાખવાને લીધે ત્રસ્ત યા ખિન દેખાતો નથી.'
આ વિષયને મેં કાલે જ બતાવી દીધો છે, એટલા માટે આજે ફરીથી આ વિષયનું વિવેચન કરતો નથી. પાંચમો શ્લોક જુઓ.
सोऽयं ज्ञेयः पुरुषो लोकनामा षड्दव्यात्माऽकृत्रिमोऽनाद्यनन्तः।। . धर्माधर्माकाशकालात्मसंज्ञैः द्रव्यैः पूर्णः सर्वतः पुद्गलैश्च ॥ ५ ॥
“એને લોકપુરુષ સમજવો, એ છ દ્રવ્યરૂપ છે, અકૃત્રિમ છે, આદિ અન્તરહિત છે. તે ચારે તરફથી ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાલ, આત્મા અને પુદ્ગલ દ્રવ્યોથી પૂર્ણ રીતે ભરેલો છે.” ષડૂ દ્રવ્ય - દ્રવ્યની પરિભાષા
ષ દ્રવ્યોની વિવેચના કરતા પહેલાં દ્રવ્યની પરિભાષા બતાવી દઉં. ૧. "સત્તાક્ષi દ્રવ્ય - સત્તા જેનું લક્ષણ છે એને દ્રવ્ય કહે છે. આ પરિભાષા
દ્રવ્યાર્થિક નયથી કરવામાં આવી છે. ૨. “તા-વ્યય-ધ્રૌવ્ય-સંયુક્ત દ્રવ્યમ્ " - જે ઉત્પત્તિ, વિનાશ તથા
ધ્રુવતાથી યુક્ત હોય એ દ્રવ્ય' કહેવાય છે. આ વ્યાખ્યા પયયાર્થિક નયથી
કરવામાં આવી છે. ૩. "પર્યાયવ૬ વ્ય{ i’ – ગુણપયિનો જે આધાર છે તે દ્રવ્ય છે. શ્રી તસ્વાર્થ સૂત્રમાં આ વ્યાખ્યા આપવામાં આવી છે. (અ.પ.સૂ-૩૭)
અનાદિનિધન ત્રિકાલાવસ્થાથી દ્રવ્યની ઉત્પત્તિ યા વિનાશ થતો નથી. ઉત્પત્તિ અને વિનાશ દ્રવ્યના પર્યાયો છે. જેમ સોનાના કડાને તોડીને એનો હાર બનાવી શકાય છે, તેમાં સોનાનો નાશ થતો નથી. પરંતુ સોનાનો જે કડાના રૂપમાં પથયિ છે એનો નાશ થાય છે. એ રીતે સોનાની ઉત્પત્તિ નથી થતી, પરંતુ હારરૂપ પર્યાય ઉત્પન્ન થાય છે. સોનું (દ્રવ્ય) તો કાયમ રહે છે.
લોકસ્વરૂપ ભાવના
૨૯
| SR No. | 006046 |
| Book Title | Shant Sudharas Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadraguptasuri |
| Publisher | Vishvakalyan Prakashan Trust Mehsana |
| Publication Year | 1997 |
| Total Pages | 356 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 27 MB |