Page Text
________________
ધ્યાનદ્વાર
૫૬૫ શ્વરની આજ્ઞાને (પઉણન) નિર્દોષ, નિષ્પાપ, અનુપમેય, અનાદિ-અનંત, મહા અર્થ વાળી, (અવહત્યં=) ચિરસ્થાયી-શાશ્વત, હિતકર, અજેય, (પાઠાં. અમિત=અમેય), સત્ય, વિરોધરહિત, (અમેઘ= ) સફળતાથી મેહને હરનારી, ગંભીર, યુક્તિઓથી મહાન, કાનને પ્રિય, (અવાહયં=અવ્યાહત) અબાધિત, મહા વિષયવાળી અને અચિત્ય મહિમાવાળી (છે એમ) વિચારે. (૯૯૩૯-૪૦) (અપાયવિચયમાં-) ઈન્દ્રિ
માં, વિષયમાં, કષામાં અને આશ્રવાદિ (પચીશ) ક્રિયાઓમાં (પાંચ અવ્રત વગેરેમાં) વર્તતા (મેહમૂદ્ધ) જીવન (ભાવિ) નરકાદિ ભમાં (ભેગવવાના) વિવિધ અપાને વિચારે. (૯૬૪૧) (વિપાકવિચયમાં-) તે ક્ષપક મિથ્યાત્વાદિ (બંધ) હેતુઓવાળી (કર્મોની) શુભાશુભ પ્રકૃતિ-સ્થિતિ–પ્રદેશ અને તેને તીવ્ર-મંદ અનુભાવ (રસ), એમ કર્મના (ચારેય) વિપાકોને વિચારે. (૯૯૪ર) (સંસ્થાનવિચયમાં– ) શ્રી જિનેશ્વરએ કહેલા પંચ અસ્તિકાયસ્વરૂપ, અનાદિ અનંત લોકને, (તેમાં) અલેક વગેરે ત્રણ પ્રકારોને તથા 'તિછલેકમાં) અસંખ્ય દ્વીપ-સમુદ્રો વગેરેને વિચારે ૯૬૩) અને ધ્યાન પૂર્ણ થતાં નિત્ય-અનિત્યાદિ ભાવનાથી ભાવિત બને. તે ભાવનાઓ સુવિહિત મુનિઓને આગમના કથનથી પ્રસિદ્ધ છે. (પૂર્વે અહીં ચોથા દ્વારના અનુશાસ્તિદ્વારમાં કહેલી પણ છે.) ૯૬૪૪) સપક જ્યારે આ ધર્મધ્યાનને અતિક્રાન્ત થાય (પૂર્ણ કરે), ત્યાર પછી શુદ્ધ લેશ્યાવાળો તે ચાર પ્રકારના શુકલધ્યાનને ધ્યાવે. (૯૬૪૫) શ્રી જિનેશ્વરો પહેલા શુકલધ્યાનને “પૃથકત્વ-વિતર્ક–સવિચાર” કહે છે, બીજા શુકલધ્યાનને “એકત્વ-વિતર્ક-અવિચાર કહે છે, (૯૬૪૬) ત્રીજા શુકલધ્યાનને “સૂમ ક્રિયા-અનિવૃત્તિ” કહે છે અને (પાઠાં વ્યાઈ સુષ્ક ચઉત્થs) ચેથા શુકલધ્યાનને “બુચિછન્ન ક્રિયા-અપ્રતિપાતિ' કહે છે. (૯૯૪૭) તેમાં પૃથફ એટલે વિસ્તાર એ અર્થ થાય છે, માટે પૃથફત્વ એટલે વિસ્તારપણું (એ અર્થ થાય છે તે વિસ્તારપણે તર્ક કરે, તેને વિસ્તર્ક=) વિતક કહેવાય. (૯૯૪૮) પ્રશ્નવિસ્તારપણે એટલે શું? ઉત્તર-પરમાણુ, જીવ વગેરે (જડ-ચેતન પદાર્થો પૈકી) કોઈ એક દ્રવ્યમાં ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ (સ્થિરતા) અને (ભંગર) નાશનો, અથવા રૂપી, અરૂપી વગેરે તેનાં વિવિધ પર્યાનો વિસ્તાર (પૃથકત્વ-ભિન્નતા), તેને જે ઘણા પ્રકારના નયભેદ દ્વારા અનુસરવું (તે તે નયથી વિચારવું), તે પૃથકત્વ. વિતર્ક એટલે શ્રત, માટે પૂર્વગત શ્રતને અનુસાર વિચરવું, એટલે અન્યાય પર્યાયમાં ગમન (ચિંતન) કરવું, અર્થાત્ અર્થમાંથી વ્યંજન (શબ્દ)માં અને વ્યંજનમાંથી અર્થમાં સંક્રમણ કરવું, તે વિચાર કહેવાય.
પ્રશ્ન-અર્થ એટલે શું? અથવા વ્યંજન એટલે શું ? ઉત્તર-દ્રવ્ય (વાચ્ચપદાર્થ) તે અર્થ અને અક્ષરો-તેનું નામ (વાચક) તે વ્યંજન, તથા મન, વચન વગેરે વેગ જાણવા. તે ગોદ્વાર અન્યાન્ય અવાન્તર ભેમાં (પર્યામાં) જે સંચરવું, તેને નિયમો વિચાર કહ્યો છે. તે વિચારથી સહિત માટે સવિચાર. (અર્થાત પદાર્થો અને તેના વિવિધ પયામાં, શબ્દમાં કે અર્થમાં, મન વગેરે વિવિધ દ્વારા પૂર્વગત શ્રતને અનુસાર
| SR No. | 006043 |
| Book Title | Samveg Rangshala Mahagranth Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadrankarsuri |
| Publisher | Mahavir Jain S M P Sangh |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |