________________
સૂરતેજ રાજાના પ્રબંધમાં નરસુંદરરાજાની કથા
૨૮૯ વગેરેના (આ) પિતાના કુલક્રમને અનુરૂપ આચરણને (પ્રપંચને) તું જે ! (પપરથી૩૧) હું માનું છું–કે તે પાપીઓ સ્વયમેવ મરણના મુખમાં પેસવાને ઈચ્છે છે. અન્યથા (તેને) સ્વામીદ્રોહ કરવાની બુદ્ધિ કેમ થાય? (૫૧૩૨) તેથી નિચે હું હમણું જ તેઓનાં મસ્તકને છેદીને ભૂમિમંડલને શણગારીશ, તેમના માંસથી નિશાચરને પણ પોષીશ (૫૧૩૩) અને તેમના લોહીથી વ્યંતરીઓના સમૂહની તૃષાને દૂર કરીશ. હે સુતનું ! યમની જેમ કે પેલા મારે આમાં શું અસાધ્ય છે? (૫૧૩૪) એમ બેલતા અને પોતાના ભાગ્યની પરિણતિને નહિ વિચારતા રાજાને, કોમળ વાણીથી બંધુમતિએ વિનંતી કરી કે-હે દેવ ! પ્રસન્ન (સાત) થાઓ! ક્રોધને છેડે! હમણાં આ પ્રસંગ (ઉચિત) નથી. સમયને ઉચિત કરેલું સર્વ કાર્ય બહુ હિતકર થાય. (૫૧૩૫-૩૬) હે નાથ ! તમે અત્યારે નિઃસહાય છો, શ્રેષ્ઠ રાજ્યથી ભ્રષ્ટ થએલા છે અને પ્રજા વિરક્ત વિધી થઈ છે, એવા તમે શત્રુઓનું અહિત કરવા કેમ ઉત્સાહ (વિચાર) કરો છો? (૫૧૩૭)
માટે ઉત્સુકતાને છેડે, આપણે તામ્રલિપ્તિ નગરીએ જઈએ અને ત્યાં દઢ સ્નેહવાળા - નરસુંદર રાજાને જોઈએ. (મળીએ.) (૫૧૩૮) આથી રાજાએ તે સ્વીકાર્યું, જવાને પ્રારંભ કર્યો અને (બને) ક્રમશઃ તામ્રલિપ્તિ નગરીની (સાતેક) સીમામાં (નજીક) પહોંચ્યાં (૫૧૩૯) પછી રાણીએ કહ્યું કે હે રાજન ! તમે અહીં ઉદ્યાનમાં બેસો અને હું જઈને મારા ભાઈને તમારું આગમન જણાવું, (૫૧૪૦) કે જેથી તે ઘડા, હાથી, રથ અને દ્ધાએની પોતાની મોટી ગાદ્ધિ સહિત સામે આવીને તમને નગરીમાં પ્રવેશ કરાવે. (૫૧૪૧) રાજાએ “એમ થાઓ !”—એમ કહેવાથી સ્વીકારવાથી) તે રાજમંદિરે ગઈ અને ત્યાં નરસુંદરને સિંહાસન ઉપર બેઠેલો છે. (૫૧૪૨) અણધાર્યું આગમન જોઈને વિસ્મિત મનવાળા તેણે પણ ઉચિત સત્કારપૂર્વક તેને સર્વ વૃત્તાન્ત પૂછયે. (૫૧૪૩)અને તેણીએ પણ સઘળો વૃત્તાન્ત ત્યાં સુધી કહ્યો કે-રાજા અમુક સ્થાને આવે છે, તેથી તૂર્ત તે સર્વ કદ્ધિ (આડંબર) પૂર્વક તેની સામે જવા લાગે. (૫૧૪૪) (આ બાજુ) તે વેળાએ તીવ્ર ભૂખથી પીડાતા અવંતીનાથને, ચીભડીનું ભક્ષણ કરવા માટે ચેરની જેમ પાછળના માર્ગથી ચીભડીની વાડીમાં પેસતો વાડીના માણસે જોયો અને નિર્દય રીતે તેણે લાકડીથી મર્મ પ્રદેશમાં પ્રહાર કર્યો. (૫૧૪૫-૪૬) પછી સખ્ત પ્રહારથી બેભાન બને તે લાકડાથી ઘડયો હોય તે (લાકડા જેવો) નિચેષ્ટ (વત્તિ) માર્ગમાં (પાઠાં. વણિત=બે વાડની વચ્ચે) જમીન ઉપર પડયો. (૫૧૪૭) એ અવસરે શ્રેષ્ઠ વિજયરથમાં બેઠેલો નરસુંદર રાજા તેના દર્શન (માળવા) માટે તે પ્રદેશમાં પહોંચે. (૫૧૪૮) પરંતુ ચપળ ઘોડાઓની ખરીઓના પ્રહારથી ઉડેલી રેતીથી તે વેળા આકાશ અંધકારના સમૂહથી વ્યાપ્ત જેવું (પાઠાં. જાયંત્ર) થયું અને પ્રકાશના અભાવે રાજાના રથની તીક્ષ્ણ ધારવાળી ચકની ધારાએ તે રીતે પડેલા અવંતીનાથના ગળાના બે ભાગ કર્યા. (રથના ચકની ધારથી ગળું કપાઈ ગયું.) પછી પૂર્વે કહેલા સ્થાને પિતાના બનેવીને નહિ જોવાથી રાજાએ એ વૃત્તાન્ત
३७