Page Text
________________
મનને અનુશાસ્તિ
૧૫ થાય. (૧૮૫૪) હે હૃદય ! હું માનું છું કે મેહના મહા અંધકારથી વ્યાપ્ત આ સંસારરૂપી વિષમ ગુફામાંથી તારે નીકળવાનો ઉપાય જ્ઞાનદીપક વિના બીજું કઈ નથી. (૧૮૫૫) હે ચિત્ત ! દ્રવ્યાદિક જડનો રાગ તજીને સંવેગનો આશ્રય કર, કે જેથી આ તારી સંસારની ગાંઠ મૂળમાંથી તૂટે. (૧૮૫૬) હે મૂઢ હૃદય ! સુખને માટે ઈચ્છેલા (પણ) દુઃખમય વૈભવેથી શું? માટે આત્માને સંતોષમાં સ્થિર કરીને તું સુખી થા ! (૧૮૫૭) વિભૂતિઓ પ્રકૃતિથી જ મેળવવામાં કલેશને પેદા કરે છે, મેળવેલી પુનઃ મોહને, અને નાશ થતાં અતિ સંતાપને પેદા કરે છે, (૧૮૫૮) તેથી હે ચિત્ત! હવે દુર્ગતિ જવાની વાટ સરખી, રાજા, અગ્નિ અને ચેરેને સાધ્ય (વશવતી), એવી તે વિભૂતિઓને રાગ તત્ત્વની સમજપૂર્વક છેડ. (૧૮૫૯) અસ્થિ (હાડકાં) રૂપ થાંભાએ ધારણ કરેલી, સ્થાને સ્થાને નસનાં (દેરડાંરૂપ) બંધનોથી બાંધેલી, માંસ, ચરબી વગેરેની ઉપર ચામડીના ઢાંકણવાળી, ઈન્દ્રિયારૂપી રખેવાળથી રક્ષણ કરાતી અને સ્વકર્મરૂપી બેડીઓથી બંધાયેલા, (અંદર પૂરાએલા) જીવની જેલ જેવી, કેવળ દુઓને અનુભવ કરવાનું (ભોગવવાનું સ્થાન, એવી કાયામાં પણ છે મન ! તું મેહ ન કર ! (૧૮૬૦-૬૧) સચિત્ત (અચિત્ત–મિશ્ર) વગેરે દ્રવ્યાદિ વિષયના રાગરૂપ મજબૂત તાંતણાઓથી નિત્યમેવ સર્વ બાજુથી સ્વયં પિતાને ગાઢ વિંટતા એવા હે ચિત્ત! રેશમના કીડાની જેમ તારે છૂટકારે કેવી થશે? હે મૂઢ આ પણ વિચાર કે-(૧૮૬૨-૬૩) આ સંસારમાં કયાંય પણ જે જે કઈ વસ્તુ ઈન્દ્રિયગ્રાહ્ય છે, તે સ્થિર નથી, છતાં જે તું ત્યાં રાગ કરે, તે હે મન ! તું જ મૂઢ છે. (૧૮૬૪) સંસારમાં ઉત્પન્ન થતી સમસ્ત વસ્તુઓના સમૂહની નિયમા સ્વભાવે જ હાથીના બચ્ચાના કાન જેવી અતિ ચંચળતા છે, એમ એક તે નિજના (પિતાના ) અનુભવથી અને બીજું શ્રી જિનેશ્વરદેવના વચનથી પણ જાણીને હે મન ! ક્ષણ માત્ર પણ તું તેમાં રાગને બાંધીશ નહિ. (૧૮૬૫-૬૬) વળી હે ચિત્ત! “આ અસાર સંસારમાં સ્ત્રી એ જ સાર છે –એવા ખોટા ભ્રમરૂપી મદિરાથી મત્ત બનેલા તને શાન્તિ કેમ થશે? (૧૮૬૭) કારણ કે-આ ભવ કે પરભવમાં જીવેને જે તીવ્ર દુખે (આવે) છે, તે દુઃખનું નિમિત્ત સ્ત્રીઓ વિના અન્ય (કોઈ) નથી. (૧૮૬૮) હું માનું છું કે-મુખમધુરતા અને પરિણામે ભયંકરતાને જોઈને વિધાતા સ્ત્રીઓના મસ્તકે ધોળા વાળના ખ્યાને રાખ નાંખે છે. (૧૮૬૯) તથા હે મનભમરા ! કામ પરવશ (કામની) ક્રીડાથી આળસુ એવા પણ સ્ત્રીઓના મુખરૂપી કમળ વિકસિત પણ, વિશાળ નેત્રરૂપી પાંદડાથી અતિ શોભતાં પણ, લાવણ્યરૂપી જળથી ભીંજાએલાં પણ, માથાના વાળરૂપી ભમરાઓથી વ્યાપ્ત પણ, ચારેય બાજુથી સુગંધને ફેલાવતાં પણ અને વિશિષ્ટરૂપ (શોભાથી) યુક્ત પણ, પ્રારંભે કંઈક માત્ર સુખદાયક બનીને અંતે તને બંધનરૂપ થશે. (૧૮૭૦ થી ૭૨) કારણ કે- સ્ત્રીઓનું શરીર (એટલે) ચરબી, ફેફસાં હાડપિંજર–નસે (અને મળ-મૂત્રાદિ) બીભત્સ દુષ્ટ દ્રવ્યોની સમૂહ છે. (૧૯૭૩) વળી હે ચિત્ત! પડિત પણ સ્ત્રીઓનાં (ચરણ) રાતા કમળ સાથે, (પગ
૧૪
| SR No. | 006043 |
| Book Title | Samveg Rangshala Mahagranth Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadrankarsuri |
| Publisher | Mahavir Jain S M P Sangh |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |