Page Text
________________
મનને અનુશાસ્તિ
૧૦૩ અમુક મારું કાર્ય અદ્યાપિ સિદ્ધ થયું નથી. (૧૮૨૦) આને હું આજે કરીશ, આને વળી કાલે કરીશ અને અમુક કાર્યને તે દિવસે, પખવાડિયે અથવા મહિના પછી કે વર્ષ પછી કરીશ! વગેરે નિત્ય ચિંતા કરવાવડે (સતત) ખેદ કરતા હે મન ! તારે શાંતિને લેશ પણ કયાંથી હોય? (૧૮૨૧-૨૨) વળી હે મન ! કોણ (મૂઢ) સ્વપ્નતુલ્ય આ જીવનમાં આને હમણ કરું, એને કરીને પછી આને કાલે કરીશ, ઈત્યાદિ ચિંતવે ! (૧૮૨૩) હે મન! તું ક્યાં ક્યાં જઈશ અને ત્યાં ગયેલું તું શું શું કરીને કૃતાર્થ થઈશ! (માટે) સ્થિરતાને પ્રાપ્ત કર અને સ્થિરતાથી કાર્યો કર ! (કારણ કે-) ગતિને (દેડવાને) અંત નથી અને કાર્યોને (પ્રવૃત્તિનો) પણ અંત નથી. (અર્થાત્ પ્રવૃત્તિને અત નથી, માટે નિવૃત્તિ કર ). (૧૮૨૪) હે ચિત્ત ! જે તું નિત્ય પણ ચિંતાની પરંપરામાં તત્પર રહીશ, તે (ક) ખેદજનક છે કે તું અત્યંત દુસ્તર દુખના સમુદ્રમાં પડીશ. (૧૮૨૫) હે હૃદય! તું કેમ વિચારતું નથી ?, કે જે આ ઋતુરૂપી છ પગવાળ, વિસ્તારેલી (કૃષ્ણ-શુક્લ) બે પક્ષ(પા)વાળ, ત્રણ લેકરૂપી કમળના (સાર=) પરાગનું (કાળપક્ષે ત્રણ લેકના જીના (સાર=) (આયુષ્યનું) પ્રતિદિન પાન કરવા છતાં પણ અતૃપ્ત, ગૂઢ પ્રસાર(ગતિ)વાળે, જગતના સર્વ જીવમાં તુલ્ય પ્રવૃત્તિવાળ, કાળરૂપી ભમરે અહીં ભમે છે. (૧૮૨૬-૨૭) હે મન! જે તે નિર્ધન ધનની અને ધન પ્રાપ્ત થતાં ક્રમશઃ રાજાની, ચક્રવતિની કે ઈન્દ્રની, (વગેરે) પદવી એની (માસિક)ઈચ્છા કરે છે અને તેને મેળવે પણ છે, તે પણ તને તૃપ્તિ થતી નથી. (૧૯૨૮) શલ્યની જેમ પ્રવેશ કરતા અને સ્વભાવે જ પ્રતિદિન પીડા કરતા એવા કામ, ક્રોધ વગેરે તારા અંતરંગ શત્રુઓ, જે નિત્ય દેહમાં રહેલા જ છે, તેને ઉછેર કરવાની તે હે ચિત્ત! તારી ઈચ્છા પણ નથી અને તું બાહ્ય શત્રુઓની સામે દેડે છે (લડે છે). અહે! મહા મહિને (આ કે) પ્રભાવ ! (૧૮૨૯૩૦) જ્યારે તું બાહ્ય શત્રુઓમાં મિત્રતા અને અંતરંગ શત્રુઓ પ્રત્યે શત્રુતા કરીશ, ત્યારે હે હૃદય! તું શીધ્ર વકાર્યને પણ સાધીશ! (૧૮૩૧) હે હૃદય! પ્રારંભમાં મીઠા અને પરિણામે કટુ એવા વિષયમાં આસક્તિ ન કર ! (કારણ કે-) ભાગ્યના વશથી નાશ પામનારા તે તેના ભેગીને અતિ તીક્ષ્ણ દુઃખને આપે છે. (૧૮૩૨) મુખમધુર અને અંતે વિરસ એવા વિષયમાં જે નું પ્રથમથી જ રાગ ન કરે, તે હે હૃદય ! પછી પણ તું કદાપિ સંતાપને ન પામે! (૧૮૩૩) વિષયે વિના સુખ નથી અને તે વિષયે પણ ઘણા કષ્ટથી મળે છે, તે હે હૃદય ! તું તેનાથી વિમુખ (વિષયે વિનાનું) બીજું કઈ સુખ ચિંતવ (રોધી કાઢ) ! (૧૮૩૪) હે ચિત્ત! જેમ તે વિષયના પ્રારંભને (આપાત મધુરતાને) જુએ છે, તેમ જે તેના વિપાકને પણ જુએ (વિચારે), તે તું આટલી (આવી) વિડંબનાઓને કદાપિ ન પામે! (૧૮૩૫) હે હ્રદય ! ઝેર સમા વિષયની વાંછા કરીને તું સંતાપ કેમ ધરે છે? તેવું કંઈ પણ ચિંતવ, કે જેનાથી પરમ નિવૃત્તિ (શાન્તિ) થાય! (૧૮૩૬) વળી વિષયેની આશારૂપી છિદ્ર (છિંડી) દ્વારા તે જ્ઞાનથી મેળવેલા પણ ગુણે
| SR No. | 006043 |
| Book Title | Samveg Rangshala Mahagranth Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadrankarsuri |
| Publisher | Mahavir Jain S M P Sangh |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |