Page Text
________________
પ્રમાણે સમયસાર દર્શન
'સમયસાર ગાથા - ૨
સમય એટલે શું? તેથી હવે પહેલાં સમયને જ કહે છે.
जीवो चस्तिदंसणणाणढिदो तं हि ससमयं जाण । - पोग्गलकम्मपदेसट्टिदं च तं जाण परसमयं ॥२॥ જીવ ચરિત-દર્શન-શાનસ્થિત સ્વસમય નિશ્ચય જાણવો; સ્થિત કર્મયુગલના પ્રદેશે પરસમય જીવ જાણવો. રા.
ગાથાર્થ હે ભવ્ય ! જે જીવ દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રમાં સ્થિત થઈ રહ્યો છે તેને નિશ્ચયથી સ્વસમય જાણ; અને જે જીવ પુદ્ગલકર્મના પ્રદેશોમાં સ્થિત થયેલ છે તેને પરસમય જાણ. 1 ટીકાઃ ‘સમય’ શબ્દનો અર્થ ‘સર’ તો ઉપસર્ગ છે, તેનો અર્થ ‘એકપણું' એવો છે; અને ‘વ તો ધાતુ છે એનો ગમન અર્થ પણ છે અને જ્ઞાન અર્થ પણ છે. તેથી એક સાથે જ (યુગપ) જાણવું તથા પરિણમન કરવું એ બે ક્રિયાઓ જે એકત્ત્વપૂર્વક કરે છે તે સમય છે. આ જીવ નામનો પદાર્થ એકત્ત્વપૂર્વક એક જ વખતે પરિણમે પણ છે અને જાણે પણ છે તેથી તે સમય છે. સદાય પરિણામસ્વરૂપ સ્વભાવમાં રહેલો હોવાથી, ઉત્પાદ-વ્યયધ્રોવ્યની એકતારૂપ અનુભૂતિ જેનું લક્ષણ છે એવી સત્તાથી સહિત છે. ચૈતન્યસ્વરૂપપણાથી નિત્યઉદ્યોતરૂપ નિર્મળ સ્પષ્ટ દર્શનજ્ઞાન-જ્યોતિ સ્વરૂપ છે. અનંત ધર્મોમાં રહેલું જે એક ધર્મી પણું તેને લીધે જેને દ્રવ્યપણું પ્રગટ છે. ક્રમરૂપ અને અક્રમરૂપ પ્રવર્તતા અનેક ભાવો જેનો સ્વભાવ હોવાથી જેણે ગુણપર્યાયો અંગીકાર કર્યા છે. પોતાના અને પરદ્રવ્યોના આકારોને પ્રકાશવાનું સામર્થ્ય હોવાથી જેણે સમસ્ત રૂપને પ્રકાશનારું એકરૂપપણું પ્રાપ્ત કર્યું છે. અન્ય દ્રવ્યોના જે વિશિષ્ટ ગુણો – અવગાહન-ગતિ-સ્થિતિ-વર્તનાહેતુપણું અને રૂપીપણું-તેમના અભાવને લીધે અને અસાધારણ ચૈતન્યરૂપતા-સ્વભાવના સદ્ભાવને લીધે આકાશ, ધર્મ, અધર્મ, કાળ અને પુદ્ગલ એ પાંચ દ્રવ્યોથી જે ભિન્ન છે. અનંત અન્યદ્રવ્યો સાથે અત્યંત એકત્રાવગાહરૂપ હોવા છતાં પણ પોતાના સ્વરૂપથી નહિ છૂટવાથી જે ટંકોત્કીર્ણ ચૈતન્ય-સ્વભાવરૂપ છે. આવો જીવ નામનો પદાર્થ સમય છે.
આ રીતે પ્રથમ સમય શબ્દનો અર્થ સમજવો. સ્વભાવમાં સ્થિત જીવ સ્વસમય છે અને પરભાવમાં સ્થિત જીવ પરસમય છે.
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |