Page Text
________________
પર દૃષ્ટિનો વિષય
પર અને કારણ શુદ્ધ પર્યાય એ ત્રણેય અખંડરૂપે દ્રવ્યાર્થિકનયનો પૂર્ણ વિષય છે, આ જૈન દર્શનની મૂળ વાત છે. આના વિના દ્રવ્યની વર્તમાન અખંડતા સિદ્ધ થતી નથી. દષ્ટિનો વિષય વર્તમાનમાં પૂર્ણ થતો નથી.
જીવની પર્યાયમાં સંસાર અથવા મોક્ષ એવી વિસદશતા હોવા છતાં પણ દ્રવ્ય, ગુણ અને કારણ શુદ્ધ પર્યાયની એકરૂપતા કદીપણ છૂટતી નથી.
આ કારણ શુદ્ધ પર્યાય સદા ત્રિકાળી દ્રવ્યના પરમપરિણામિક સ્વભાવમાં લીનતારૂપ વર્તે છે, તે કદી ગોણ નથી થતી, કદી એક સમયમાત્ર પણ તેનો વિરહ નથી થતો, દૃષ્ટિના વિષયમાં પણ તે અભેદરૂપે આવી જાય છે.
ચૈતન્યનો પરિપૂર્ણ ધ્રુવપિંડ વર્તમાનમાં કારણરૂપે પ્રવર્તમાન થઈ રહ્યો છે તેમાં એકાગ્ર થઈને તેનું મનન કરવાથી મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ થઈ જાય છે.
પ્રશ્નઃ નિર્વિકલ્પ થતાં પહેલાં વિકલ્પ જ હોય છે ને? ઉત્તર : અશુભ ફળ પ્રત્યે જેમને દ્રેષ છે તેણે અશુભભાવને હેય માન્યો નથી.
શુભભાવના ફળમાં જેને ગલગલીયા થઈ જાય છે અને મીઠાશ આવે છે તેણે શુભ ભાવને હેય માન્યો નથી..
ચૈતન્ય વસ્તુને બિસ્કૂલ પરનો સહારો જ નથી. પહેલાં અમુક પ્રકારના વિકલ્પો હતા ને ગુણ-ગુણી ભેદનું ચિંતવન હતું-વિચારો હતા માટે વાસ્તુ પ્રગટી છે એમ નથી.
વિકલ્પ સહિત પહેલા પાકો નિર્ણય કરે કે રાગથી નહિ, નિમિત્તથી નહિ, ખંડખંડ જ્ઞાનથી નહિ, ગુણ-ગુણના ભેદથી પણ આત્મા જણાતો નથી એમ પહેલા નિર્ણયનો પાકો સ્થંભ તો નાંખે! એટલે પર તરફનું વીર્ય તો ત્યાં જ અટકી જાય છે. ભલે સ્વસમ્મુખ વળવું હજુ બાકી છે, વિકલ્પવાળા નિર્ણયમાં પણ હું વિકલ્પવાળો નહિ એમ તો પહેલા દઢ કરે! નિર્ણય પાકો થતા રાગ લંગડો થઈ જાય છે, રાગનું જોર તૂટી જાય છે, વિકલ્પ સહિતના નિર્ણયમાં સ્થૂળ વિપરીતતા અને સ્થૂળ કર્તુત્વ છૂટી જાય છે પછી નિરંતર ભેદજ્ઞાનથી અંદર સ્વાનુભવમાં જતા નિર્ણય સમ્યકરૂપે થાય છે.
સ્વાનુભૂતિ એ પાકો નિર્વિકલ્પ નિર્ણય છે. (મિથ્યાત્વ એ જ મોટામાં મોટો કષાય છે, તત્ત્વ નિર્ણય કરતાં કરતાં તે મંદ થતું થાય છે. નિર્ણય પૂરો થઈ ગયો એટલે તેનો અભાવ થઈ જશે.)
-૧૧)
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |