Page Text
________________
- દૃષ્ટિનો વિષય છે તેથી કર્મના રજકણ નજદીક છે-એક ક્ષેત્રાવગાહ છે, તેથી તેને અનુપચાર કહ્યાં, છતાં પણ તે અસભૂત છે, કેમ કે જીવની પર્યાયમાં નથી-ભિન્ન છે. તે એક ક્ષેત્રમાં ભિન્ન છે. સંયોગો ભિન્ન ક્ષેત્રમાં ભિન્ન છે, તેથી અસલ્કત ઉપચાર છે. વાસ્તવમાં એની સાથે સંબંધ નથી. શરીરને આત્મા થોડું રાખી શકે છે? શરીરની અવસ્થા રાગ અને વિકલ્પને આધીન ત્રણ કાળમાં નથી. અજીવતત્ત્વની અવસ્થા જો જીવતત્ત્વ કરે તો અજીવની સ્વતંત્રતા રહેતી નથી. ભગવાન કારણ તત્ત્વમાં આ ધૂળ નથી. આ ભિન્ન તત્ત્વ છે.
જડ કર્મથી મુક્તિ પણ અસભૂત વ્યવહારથી છે. પુણ્ય-પાપના ભાવનો સંબંધ પણ અશુદ્ધ નિશ્ચયથી હતો. એ બંને છૂટી ગયા. આ સૂક્ષ્મ વાત છે.
ભગવાન આત્મા વસ્તુ, અનાદિ અનંત ધ્રુવ તત્ત્વ, તેની પર્યાયમાં આવા બે પ્રકાર કહ્યાં. અવસ્થામાં મલિન ભાવ, તે અશુદ્ધ નિશ્ચયનયથી સંબંધ કહ્યો. અને રજકણનો સંબંધ એકત્રાવગાહ હોવાથી અસભૂત અનુપચાર કહ્યો. બે નયથી બંધ અને મુક્તિ કહી. જો કે મુક્તિઆત્માના આશ્રયપૂર્વક છે તોપણ વ્યવહારથી કહેવામાં આવે છે. નિશ્ચય શુદ્ધ પરમાત્માને બંધનું હોવું અને બંધનો અભાવ થવો તે દ્રવ્યમાં નથી. તેને અહીં શુદ્ધ કહે છે. નિશ્ચય સ્વરૂપ ભગવાન આત્મદ્રવ્યમાં બંધ અને મુક્તિ નથી. ભાઈ ! વસ્તુ જે છે તે ત્રિકાળી તત્ત્વ છે, તેમાં બંધ હોય તો વસ્તુનો અભાવ થઈ જાય અને તેની મુક્તિનો અર્થ શો? વસ્તુમાં બંધ અને મુક્તિ છે જ નહિ. અહીં તો ઉપચારથી કહીને બંધ અને મુક્તિ-બંનેને વ્યવહારમાં નાખ્યાં છે.
ભાઈ ! તારો પદાર્થ ભગવાન જેવડો મહાન છે, ભગવાનના આત્મામાં અને આ આત્મામાં વસ્તુપણે કાંઈ તફાવત નથી. પર્યાય અર્થાત વ્યવહારથી તફાવત છે. વસ્તુમાં તફાવત નથી. * ભગવાન આત્મા ચૈતન્યસૂર્ય છે. એકલા ચૈતન્યના પ્રકાશનો પિંડ પ્રભુ આત્મા છે. એનું અભાન હોવાથી એક સમયની અવસ્થામાં ઉત્પન્ન કરેલો વિકાર-વિકલ્પ-મિથ્યાત્વભાવ, પરલક્ષીભાવ, જેના નિમિત્તે જડકર્મ બંધાયું. આ બંને અશુદ્ધ વ્યવહારનયથી છે; શુદ્ધ નિશ્ચયથી વસ્તુના સ્વરૂપમય વસ્તુ છે.
ભગવાન આત્મા વસ્તુ.. અનાદિ અનંત ધ્રુવ, અનંત ગુણનો પિંડ, તેનો આશ્રય કરતાં જે (નિર્મળ) પર્યાય પ્રગટ થઈ, તે પર્યાય વ્યવહારનયનો વિષય છે. અંતરમાં પૂર્ણ એકાગ્ર થતાં કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થયું. સિદ્ધપણું થયું-એ બધો પણ વ્યવહારનયનો વિષય છે. વ્યવહાર અર્થાત્ ત્રિકાળી દ્રવ્યનો એક અંશ છે. શુદ્ધ દશા પણ એક અંશ છે, ત્રિકાળી સ્વરૂપ નથી. સંસાર પણ પર્યાય છે અને મોક્ષ પણ નિર્વિકારી પૂર્ણ દશા છે. વસ્તુ તો અનાદિ-અનંત ધ્રુવ છે. '
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |