________________
પરમ શાંતિ દાતારી આભ-ભાજીના
માન-અપમાન સંબંધી રાગ-દ્વેષ થવાનો પ્રસંગ આવતાં, તે જ ક્ષણે. બહારથી ચિત્તને પાછું વાળીને અંતરમાં સ્વ-સ્થ આત્માને (શુધ્ધ આત્મા ને) ભાવવો. શુધ્ધાત્માની ભાવનાથી ક્ષણમાત્રમાં રાગ-દ્વેષ શાંત થઈ જાય છે.
પહેલાં તો રાગાદિથી રહિત ને પરથી રહિત, શુધ્ધ જ્ઞાન આનંદસ્વરૂપ આત્માની ઓળખાણ કરવી જોઈએ. પછી વિશેષ સમાધિની આ વાત છે.
શુધ્ધાત્માની ભાવના સિવાય રાગ-દ્વેષ ટાળવાનો ને સમાધિ થવાનો બીજો કોઈ ઉપાય નથી. અંતર્મુખ થઈને ચૈતન્યને સ્પર્શતાં જ રાગાદિ અલોપ (ગાયબ) થઈ જાય છે. ..ને ઉપશાંત રસની ધારા વહે છે. આનું નામ વીતરાગ સમાધિ છે. - રાગ-દ્વેષ, ક્રોધ-માન-માયા-લોભની ઉત્પત્તિનું મૂળ કારણ અજ્ઞાન છે. જ્યાં મૂળમાં અજ્ઞાન પડયું છે ત્યાં રાગ-દ્વેષાદિ વિભાવનું ઝાડ ફાલ્યા વિના રહેશે નહિં.
ભેદવિજ્ઞાન વડે દેહ અને આત્માને ભિન્ન-ભિન્ન જાણીને આત્માની ભાવના કરવી, તે જ રાગ-દ્વેષાદિ વિભાવોના નાશનો ઉપાય છે.
સમકિતીને રાગ-દ્વેષ કાળે પણ તેનાથી ભિન્ન ચૈતન્યનું ભેદજ્ઞાન તો સાથે જ વર્તી રહયું છે. તે ભેદજ્ઞાન ઉપરાંત અસ્થિરતાના રાગ-દ્વેષ ટાળવા માટે જ્ઞાની ચૈતન્ય સ્વભાવનું ચિંતન કરે છે.
અરે! પહેલાં અંદરમાં આત્માની ખટક જાગવી જોઈએ કે મારા આત્માને કઈ રીતે શાંતિ થાય? મારા આત્માને કોણ શરણરૂપ છે? સંતો કહે છે કે આ દેહ કે રાગ કોઈ તારું શરણ નથી. પ્રભો! અંદર એક સમયમાં જ્ઞાનાનંદથી પરિપૂર્ણ ભરેલો તારો આત્મા જ તને શરણ છે, તેને ઓળખ, ભાઈ!
ભાવના ભવનાશીની
..૩૩.
