Page Text
________________
* + + + + + + * * * * * * * * * * * * aunt * * * * * * * * * * * * * * * * * કેવળજ્ઞાન ક્યારે પ્રતિસમય કે ચરમસમયે अन्यच्च, पणी,
चरमावरणस्स खओ पइसमयं चरमए व होज्जहि ।
पतिसमये तब्भावोऽसगलो सो कस्स भेदोत्ति ? ॥८३२॥ (चरमावरणस्य क्षयः प्रतिसमयं चरमे वा भवेत् । प्रतिसमयं तद्भावोऽसकलः स कस्य भेद इति ॥ चरमावरणस्य-केवलज्ञानावरणस्य क्षयः किं प्रतिसमयं भवेत् किंवा चरमे समये? इति पक्षद्वयम् । तत्र यद्याद्यः पक्षस्ततः प्रतिसमय-समये समये स तद्भावः- केवलज्ञानसद्भावोऽसकल:- खण्डरूपः कस्याभिनिबोधिकादेर्भेदः स्यात् ? क्व पञ्चानां भेदानामन्यतरस्मिन् भेदेऽन्तर्भवेत् ? नैव क्वचिदिति भावः । तथाहि-नाभिनिबोधिकादिष, तद्विलक्षणत्वात, न केवलज्ञाने छद्मस्थस्य तदनभ्युपगमादिति ॥८३२॥
ગાથાર્થ:- કેવળજ્ઞાનાવરણનો ક્ષય શું પ્રતિસમય થાય છે કે ચરમસમયે? એમ બે વિકલ્પો છે. તેમાં જો પ્રથમપક્ષ હોય, તો તે-તે સમયના ક્ષયને આશ્રયી કેવળજ્ઞાનનો તે પ્રતિસમય ખંડરૂપે સદ્ભાવ હોવો જોઇએ, આ ખંડરૂપ કેવળજ્ઞાનનો મતિજ્ઞાનાદિ પાંચ ભેદમાંથી કયા ભેદમાં સમાવેશ થશે? અર્થાત આ પાંચ ભેદમાંથી એક પણ ભેદમાં સમાવેશ નહીં પામે. તે આ પ્રમાણે - આ ખંડરૂપ કેવળજ્ઞાન મતિજ્ઞાનાદિચારમાં સમાવેશ નહીં પામે, કેમકે તેઓથી (=મતિજ્ઞાનાદિથી) આ (ખંડકેવળજ્ઞાન) વિલક્ષણ છે. કેમકે કેવળજ્ઞાનના અંશરૂપ છે.) તેમ જ આ ખંડરૂપ કેવળજ્ઞાનનો કેવળજ્ઞાનમાં પણ સમાવેશ નહીં થાય, કેમકે આ જ્ઞાન છદ્મસ્થને છે. અને કેવળજ્ઞાન છદ્મસ્થને હોય, તે માન્ય નથી. ૮૩રા
अह सतिवि तम्मि भावो ण तस्स पतिसमयमेव इद्रोत्ति ।
कहमाभिणिबोहादिसु तब्भावे हंत भावोत्ति? ॥८३३॥ (अथ सत्यपि तस्मिन् भावो न तस्य प्रतिसमयमेव इष्टइति । कथमाभिनिबोधिकादिषु तद्भावे हन्त! भाव इति ? |)
अथ मन्येथाः सत्यपि तस्मिन्-प्रतिसमयमावरणक्षये न तस्य-केवलज्ञानस्य प्रतिसमयमेव भाव इष्टः, पूर्वोक्तदोषप्रसङ्गात्, किंतु चरमसमय एवेति । यद्येवं तर्हि कथमाभिनिबोधिकादिष्वपि ज्ञानेषु तद्भावेप्रतिसमयमावरणक्षयभावे 'हन्त' भावो युज्यते, नैव कथंचन, न्यायस्योभयत्रापि समानत्वादिति ॥८३३॥
ગાથાર્થ:- શંકા:- ઉપરોક્ત દોષનો પ્રસંગ આવતો હોવાથી પ્રતિસમય આવરણક્ષય થવા છતાં પ્રતિસમય કેવળજ્ઞાનની હાજરી માનવી ઈષ્ટ નથી. પરંતુ અંતિમ સમયે માનવી જ યોગ્ય છે.
સમાધાન - ન્યાય સર્વત્ર સમાનતયા લાગતો હોવાથી આ વાત તો મતિજ્ઞાનઆદિ ચારજ્ઞાનને પણ લાગુ પડશે. અર્થાત પ્રતિસમય મતિજ્ઞાનાવરણાદિનો ક્ષય થવા છતાં મતિજ્ઞાનાદિની પ્રતિસમય હાજરી માનવી યોગ્ય નહીં ઠરે, બલ્ક ચરમસમયે જ માનવી ઠીક રહે. પ૮૩૩ द्वितीयं पक्षमधिकृत्याह - હવે બીજાપક્ષને ઉદ્દેશી કહે છે.
सिय चरमए च्चिय खओ कह तीरइ एत्तियस्स काउंति? ।
ण य पोग्गलाण समए अणंतकालं ठिती भणिता ॥८३४॥ (स्यात्, चरम एव क्षयः कथं तीर्यते एतावतः कर्तुम् । नच पुद्गलानां समयेऽनंतकालं स्थितिः भणिता ) स्यादेतत्-चरमसमये केवलज्ञानावरणस्य क्षयोऽभ्युपगम्यते नतु प्रतिसमयं ततो यथोक्तदोषानवकाश इति । नन्वेवमपि चरमसमयमात्रेण कथमेतावतोऽनन्तकालोपार्जितकेवलज्ञानावरणपरमाणुसंघातस्य क्षयः कर्तुं शक्यते ? नैव कथंचनेतिभावः, कालस्य सर्वस्तोकत्वात्, घात्यस्य च कर्माणुसंघातस्यातीवप्रभूतत्वात् । भवतु वा समयमात्रेणापि तावतः क्षयस्तथापि नैतदभ्युपगन्तुं युक्तमागमविरोधात्तथा चाह- 'नयेत्यादि' । चो हेतौ । न यस्मात्पुद्गलानामनन्तकालं स्थितिः समये-प्रवचने भणिता, किंत्वसंख्येयं कालं, चरमसमये चावरणक्षयाभ्युपगमे कर्मपुद्गलानामनन्तकालं स्थितिरभ्यनुज्ञाता भवेत्, तथा च सत्यागमविरोध इति ॥८३४॥
ગાથાર્થ:- શંકા- અમે ચરમસમયે જ કેવળજ્ઞાનાવરણનો ક્ષય સ્વીકારશે. પ્રતિસમય ક્ષય નહીં સ્વીકારીએ. તેથી પૂર્વોક્તદોષોને અવકાશ રહેશે નહીં. ++++++++++++++++
R
-MIN२ - 132 +++++++++++++++
| SR No. | 006034 |
| Book Title | Dharm Sangrahani Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ajitshekharsuri |
| Publisher | Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 392 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |