________________
ઉતકૃષ્ટ રસબંધના સ્વામી
૨૧૭
તથા નારકે ભવપ્રત્યયથી બાંધતા જ નથી તે ઉત્કૃષ્ટ રસબંધની વાત જ શી ?
પુનઃ તિર્યંચાયુ અને નરાયુ એ બે પ્રકૃતિએ દેવ તથા નારકે બાંધે છે, પરંતુ આ ૨ પ્રકૃતિઓને ઉત્કૃષ્ટરસબંધ (એ ૨ ને સ્થિતિબંધ શુભ હોવાથી) ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિબંધ પ્રસંગે થાય છે. અને એ ૨ ને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ યુગલિકાયુષ્યના બંધરૂપ ૩ પલ્યોપમ જેટલું છે, અને દેવ નારકે યુગલિક સંબંધી પ્રકૃતિઓ બાંધતા નથી તે કારણથી મનુષ્ય અને તિર્યો કે જે સંપત્તિ મિથ્યાદિષ્ટ હોય તેઓ જ એ ૨ પ્રકૃતિને ઉત્કૃષ્ટ રસબંધ યથાયોગ્ય વિશુદ્ધિ વડે બાંધે છે, અતિવિશુદ્ધ મિથ્યાદષ્ટિએ અને સમ્યગ્રષ્ટિએ તે યુગલિક સંબંધી પ્રકૃતિઓ ઉલ્લંઘીને દેવયોગ્ય પ્રવૃતિઓ બાંધે છે માટે યથાયોગ્ય વિશુદ્ધિ અને મિથ્યાદષ્ટિને ઉત્કૃષ્ટરસબંધ કહ્યો છે.
તથા તિર્યાદૂિ અને વાર્ત સંહનના કર્મને ઉત્કૃષ્ટરસબંધ દેવ અને નારકે અતિસંકલેશમાં વર્તતા બાંધે છે. તિર્યંચે અને મનુષ્ય જે આવા સંકલેશમાં વર્તે તે નરકગતિગ્ય પ્રકૃતિઓ બધે, અને એ ૩ પ્રકૃતિઓ નરકગતિયોગ્ય નથી તેથી એ ૩ ના ઉત્કૃષ્ટરસબંધક અતિ સંકુલિષ્ટ દેવ નારકે છે. અહીં વિશેષ એ છે કે–સેવાર્તાને ઉત્કૃષ્ટરસ બાંધનાર ઈશાન સુધીના દે નહિ પરંતુ ઈશાનથી ઉપરના સન
શેષ ૬ ને ઉ૦ રસબંધ તત્કાગ્ય–યથાયોગ્ય સંકલેશ વડે હોય છે; કારણ કે અતિ સંકલેશમાં આયુબંધને અભાવ છે અને શેષ ૬ પ્રકૃતિમાં ઉત્કૃષ્ટ સંક્લેશ હોય તે તે વિકલત્રિકાદિ ન બાંધતાં નરકગતિગ્ય પ્રવૃતિઓ બાંધે છે.
