________________
જવાબ : ગૃહસ્થ પ્રવૃત્તિ અને પરિણતિ બન્નેથી રહિત છે. અમુક અંશે જે
પરિણતિ પ્રશસ્ત થાય છે, એટલે અંશે ધર્મસ્થાન આવે છે. પિંડસ્થાદિ એ ધ્યેયભેદ છે. પરંતુ બાડ્યું છે. જ્યારે આજ્ઞાવિચયાદિ ધ્યેયભેદ છે તે આવ્યંતર છે, આધ્યેયભેદ દ્વારા આજ્ઞાદિ ધર્મ ધ્યાન આવે અને તેનાથી આત્માને પડતો અટકાવે છે. આજ્ઞાવિચયમાં કોઈ પણ હકીકતના નિરૂપણ પ્રસંગે ગમેતેવી પોતાની બુદ્ધિ છતાંપણ ભગવાનની આજ્ઞા અખંડ રહે અબાધીત રહે તેનો સંપૂર્ણ ખ્યાલ રાખે છે. ભગવાનની આજ્ઞાને અંકુશ તરીકે આગળ રાખે છે. ક્ષયોપશમની દ્રષ્ટિએ ચર્ચા વિચારણા ગમેતેટલી થાય પણ તેમાં ખોટો આગ્રહી ન થાય, અંતે તો તત્વમેવલી ગમ્ય કહેજ સાધકને સાધના માર્ગમાં જોડાયા પછી રાગદ્વેષાદિ સાધનમાં કેટલા બાધક થાય છે એનું સતત ચિન્તન મનન એનું નામ અપાય વિચય. સાધના માર્ગે વિનભૂત પદાર્થોથી દૂર રહેવું જોઈએ વ્યાપારી ધંધો કરવા બેસે પછી હંમેશ તેને નફાની ઈચ્છા હોય છે. ખોટ ખાવી તેને પરવડે નહિં. ઉપાય એટલે નફો અને અપાય એટલે નુકશાન. આ નુકશાન કષાયો દ્વારા જે થઈ રહ્યું છે તે ન થાય તેના માટેનું ચિંતન મનન એજ અપાય વિચય. ઉપાય એટલે લાભ અને આપાય એટલે નુકશાન ધર્મશાન વિના આર્તધ્યાનથી બચી ન શકાય. ધર્મસ્થાન જીવનમાં આવે અને ટકી રહે એવું કરવું જોઈએ. જે સાચી રીતે છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકમાં વર્તે છે. તેને પણ ધર્મશાનના અન્તર્મુહૂર્તનો સમય ઓછો અને અર્તવાનનો વધારે પણ જેમ જેમ તે આગળ વધે તેમ તેમ ધર્મધ્યાનના અન્તર્મુહૂર્તનો સમય વધુ થાય. જેને આજ્ઞાવિચય છે તેને અપાય વિચય આવશેજ તેના દ્વારા વિપાક વિચય અને અનુક્રમે પછી સંસ્થાન વિચય આવશે. રાગદ્વેષાદિ શરીરાદિની અનુકુળતા પ્રતિકુળતાના કારણે છે તેને એ રાગાદિના કારણે શ્રીજીનાજ્ઞાને ધક્કો પહોંચે છે. હે જીવ અનુકુળ પુરૂષાર્થ કરવો
७८
