________________
શાસ્ત્રમાં સંકલેશ કષાય-કરતાં વિશુદ્ધિ નો (પ્રબળ વિશુદ્ધિનો) પાવર અનંત ગુણો કહ્યો છે. તેથી જ અતિ બળવાન કર્મ સત્તાથી પણ આત્મસત્તા મહામહા બળવાન જાણવી. સમ્યગ દર્શન પામ્યા પછી હું કોઈનો નથી અને મારું કોઈ નથી એમ યથાર્થ જાણપણું. સમજણ આવે છે. પણ અપ્રત્યાખ્યાની કષાયોદયના કારણે બળવાન રાગાદિ પરિણામ હોવાથી જે મારું ખરેખર જ નથી તેને છોડવાનો પેલા બળવાન રાગાદિ વીર્યોલ્લાસ આવવા દેતા જ નથી. અનંતાનુબંધિ કષાયોદય તો સાચુંજાણપણુંજ થવા દેતો નથી. અપ્રત્યાખ્યાનીની વધુ પડતી તીવ્રતાના કારણે અવિરતિભાવને ઘણું પોષણ મળે છે. તે અવિરતિભાવને તોડવાનો વીર્યોલ્લાસ નથી આવતો. અપ્રત્યાખ્યાની કષાયના પણ ચાર પ્રકાર છે. ૧. અપ્રત્યાખ્યાની અનંતાનુબંધિ જેવો. ૨. અપ્રત્યાખ્યાની અપ્રત્યાખ્યાની જેવો. ૩. અપ્રત્યાખ્યાની પ્રત્યાખ્યાની જેવો. ૪) અપ્રત્યાખ્યાની સંજ્વલન જેવો. જેમાં રસની વધુ તીવ્રતા છે તે અપ્રત્યાખ્યાની અનંતાનુબંધિ જેવો પણ સ્વરુપે તો અપ્રત્યાખ્યાની જ છે. અને તે બાર મહિને પણ બદલાયા વિના રહે જ નહીં,
આમ અપ્રત્યાખ્યાની કષાયના ઉદયના કારણે, કેવળ સમ્યકત્વજ છે. વિરતિ નથી. તેને અવિરત સમ્યગ્ દ્રષ્ટિ ગુણસ્થાનક કહેવાય.
દાખલા તરીકે કોઈ વ્યક્તિએ ગુનો કર્યો હોય, અને તેને જેલમાં પુરવામાં આવ્યો છે. હવે તેને જેલમાંથી છુટવાનું ઘણું મન થાય છે. પરંતુ જેલના પહેરેદારો તેને રોકે છે. તેવી રીતે તેને જન્મજન્માંતરના ગુનાના કારણે સંસારની ગતિઓની જેલ મળી છે. જીવ મિથ્યાત્વિ હતો ત્યાં સુધી સંસારની જેલોને જેલ ન માનતા મહેલો માનતો હતો. પણ જ્યાં સમ્યગદર્શન પ્રગટ થયું ત્યાં એને સત્યતત્વનું ભાન થયું હવે સંસારની જેલ માંથી છુટવાનું ઘણું મન થાય છે. પરંતુ અપ્રત્યાખ્યાની કષાયરૂપી પહેરગીરો તેને છુટવાની પ્રબળ ઈચ્છા થવા છતાંય રોકે છે. ચતુર્થ ગુણ સ્થાનક
૪૦
