________________
આનંદઘન પદ - પર
૧૯
જ પક્ષ હતો, જે એમણે અહીં આ બાવનમાં પદમાં ગાઈ બતાવ્યો છે, કે જે પદ ૧૧૦ પદોની લગભગ કેન્દ્રમાં આવેલું હોઈ એ એમના ૧૧૦ પદોનો એક માત્ર સૂર - એક માત્ર નિચોડ - કેન્દ્રવર્તી વિચાર રહ્યો છે.
એમને પોતાના નામનો, પોતાના રૂપનો કે પોતાની કૃતિ યા કર્તુત્વનો. લેશમાત્ર મોહ હતો નહિ. તેથી એમની આટલી આ પદ્યકૃતિ સિવાય કોઈ ગદ્ય કે પદ્ય કૃતિ પણ સાંપડતી નથી કે એમના ખુદના જીવન કવનની તવારીખ - ઈતિહાસ યા ગુરૂ આદિના નામની કશી નોંધ યા એંધાણી કશેય શોધ્યા જડતા નથી.
ફકત આ બાવનમાં પદમાં ગર્ભિત રીતે પદના છેલ્લા ચરણની છેલ્લી પંક્તિમાં અછડતો ઉલ્લેખ સાંપડે છે. એમાંય વળી એ નામને એમને જે એક માત્ર લક્ષ અને પક્ષ હતો એવાં આનંદ સાથે જોડીને આનંદથી અભેદ થઈ આનંદલાભને જ એ લાભાનંદજીએ આખાય જીવન દરમ્યાન વાંચ્છયો છે અને પ્રાચ્ય છે. આવા વિશિષ્ટ પ્રવાહમાં આત્મનિમજ્જન રહેનાર, એ અલગારી, ખાખી બંગાળી, અવધૂત યોગીરાજને વ્યવહારરસિયા ભલેને નિશ્ચયગામી કે નિશ્ચયવાદી, વ્યવહારના ભંજક તરીકે નવાજે, તો પણ આપણે જો વિચારવંત હોઈએ તો આપણે તો તેમના આ અતિ ટૂંકા, અતિ સરળ પણ અતિ ગુહ્યભાવથી સભર, એમની લગની - એમની ધૂનને અભિવ્યકત કરનાર, આ પદ દ્વારા એમને પ્રભુ માટે અને સ્વરૂપ એવાં પોતાના સ્વરૂપ માટે પ્રયોજેલ સ્વરૂપવિશેષણ આનંદઘનને, આનંદઘન તરીકે જ નવાજવા - ઓળખવા અને બિરદાવવા જોઈએ. આનંદ એ તો યોગી ભોગી સર્વના જીવનનો જીવનરસ છે અને આત્માનો અર્ક છે. એ અને અંકે કરવામાં એટલે કે આનંદને પોતામય કરવામાં જ યોગીની સિદ્ધિ છે, જે યોગસિદ્ધિ તો છે જ પણ જીવન-સિદ્ધિ-જીવન સાફલ્ય છે. આવી યોગસિદ્ધિનો સ્વામી હોય તેવા યોગીરાજની ચિટ્ટહામાંથી જ, જાણે નાભિના આઠ રૂચક પ્રદેશથી સ્વયંસ્ફરિત થઈ નીકળતાં હદયોગારરૂપ ગાન નીકળી શકે કે “અબ હમ અમર ભયે, ન મરેંગે.” જે જાતને, જગત આખાને, બ્રહ્માંડ સમસ્તને આનંદ આનંદ મય જોઈ જાણી અનુભવી શકે છે, એવાં દ્રવ્યદૃષ્ટિ - બ્રહ્મદષ્ટિના સ્વામી અવધૂત યોગીશ્રી આનંદઘનજી મહારાજાના
દુર્યોધનનો દઉં કે રાવણનો કંદર્પ (કામ) એ બને દમન-દફનને યોગ્ય છે.